گروه نرم افزاری آسمان

7 / 4 سفارش های جامع اهل بیت علیهم السلام



7 / 4سفارش های جامع اهل بیت علیهم السّلامالکافی به نقل از عبد الرحمان بن حجّاج :امام کاظم علیه السلام وصیّت امیر مؤمنان علیه السلام را برای من فرستاد و آن، بدین شرح است : «به نام خداوند بخشاینده مهربان . این است آنچه علی بن ابی طالب بدان سفارش می کند : گواهی می دهد که معبودی جز خدای یگانه بی انباز نیست و محمّد ، بنده و فرستاده اوست . او را «با هدایت و دین حق فرستاد تا بر همه ادیان، چیره اش گرداند ، هر چند مشرکان خوش نداشته باشند» . درود خدا بر او و خاندانش باد! سپس نماز و عبادت و زندگی و مرگم همه برای خداوند است که پروردگار جهانیان است و او انبازی ندارد. بدین کار، فرمان یافته ام و من از تسلیم شدگان [در برابر فرمان او] هستم . امّا بعد ، من تو را ای حسن و همه اعضای خانواده ام و فرزندانم را و هر کسی را که نوشته ام به او می رسد ، به پروا داشتن از پروردگارتان ، اللّه ، سفارش می کنم و به این که جز در حالت مسلمانی [و تسلیم فرمان خدا بودن] از دنیا نروید و همگی به ریسمان خدا چنگ در زنید و پراکنده نشوید ؛ زیرا شنیدم که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله می فرماید : آشتی [و سازگاری] ، از بیشتر نمازها و روزه ها برتر است . و راستی که آنچه دین را نابود و ریشه کن می کند ، همان اختلاف [و ناسازگاری] است و نیرویی جز از سوی خداوند والا و بزرگ نیست . به خویشاوندان خود، توجّه کنید و به آنان رسیدگی نمایید تا خداوند در کار حسابرسی ، بر شما آسان گیرد . خدا را ، خدا را در حقّ یتیمان ! مبادا خوراک آنان را دیر به دیر رسانید و در برابر دیدگان شما تباه شوند ؛ زیرا شنیدم که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله می فرماید : هر کس یتیمی را سرپرستی کند تا این که بی نیاز شود ، خداوند عز و جل به سبب این کار ، بهشت را بر او واجب می سازد ، همان گونه که برای خوردن مال یتیم ، دوزخ را واجب فرموده است . خدا را ، خدا را در باره قرآن ! مبادا در عمل به آن، دیگران بر شما سبقت جویند . خدا را ، خدا را در حقّ همسایگانتان ؛ چرا که پیامبر صلی الله علیه و آله در باره آنان سفارش کرده است ! پیامبر خدا صلی الله علیه و آله پیوسته در حقّ آنها سفارش می کرد، تا جایی که گمان بردیم برای آنان میراث قرار می دهد . خدا را ، خدا را در باره خانه پروردگارتان ! تا زنده اید، آن را از وجود خود، خالی مگذارید ؛ زیرا اگر رها شود ، مهلت داده نخواهید شد [و به زودی، انتقام و عذاب الهی بر شما فرود خواهد آمد] و کمترین دستاوردِ کسی که آهنگ زیارت آن می کند ، این است که گناهان گذشته او آمرزیده می شوند . خدا را ، خدا را در باره نماز ؛ زیرا بهترین عمل است و ستونِ دینِ شماست . خدا را ، خدا را در باره زکات ؛ زیرا خشم پروردگارتان را فرو می نشاند . خدا را ، خدا را در باره ماه رمضان ؛ زیرا روزه ، آن محافظی در برابر آتش است . خدا را ، خدا را در باره حقّ درویشان و مستمندان ! پس آنان را در زندگی خود شریک گردانید . خدا را ، خدا را در باره جهاد کردن با مال و جان و زبان خود ؛ زیرا در حقیقت ، دو کس جهاد می کنند : پیشوای هدایت یا کسی که از او فرمان بَرَد و از رهبری او پیروی کند . خدا را ، خدا را در باره فرزندان پیامبرتان ! مبادا با حضور شما و در میان شما ستمی ببینند ، در حالی که می توانید از آنان دفاع کنید . خدا را ، خدا را در باره آن دسته از یاران پیامبرتان که بدعتی ننهادند و بدعت گذاری را پناه ندادند ؛ زیرا پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در حقّ آنان سفارش فرمود و بدعت گذار از آنها و جز آنها را و نیز پناه دهنده بدعت گذار را لعنت کرد . خدا را ، خدا را در باره زنان و مملوکانتان ؛ زیرا آخرین سخن پیامبرتان این بود که فرمود : شما را در حقّ دو موجودِ ناتوان، سفارش می کنم : زنان و مملوکانتان . نماز ، نماز ، نماز! در راه خدا از سرزنش هیچ سرزنشگری مهراسید تا [در نتیجه ]خداوند ، شما را از شرّ هر آن که آزارتان می دهد و بر شما ستم می کند ، نگه دارد . با مردم، همان گونه که خداوند عز و جل فرمانتان داده است ، نیکو سخن بگویید و امر به معروف و نهی از منکر را فرو مگذارید که [اگر چنین کنید ،] خداوند، بَدان شما را زمامدار امور شما می گرداند و آن گاه هر چه در حقّ آنان نفرین کنید ، مستجاب نمی شود . ای فرزندان من! بر شما باد که به یکدیگر بپیوندید و به یکدیگر بذل و بخشش کنید و نسبت به هم نیکی روا دارید و از قطع رابطه و پشت کردن به همدیگر و پراکندگی بپرهیزید . در راه نیکی و پرهیزگاری، همیاری کنید و در کار گناه و ستم، همکاری نکنید . از خدا بترسید، که کیفر خدا سخت است . خداوند ، شما خانواده را حفظ کند و [حرمت] پیامبرتان را در میان شما نگه دارد! شما را به خدا می سپارم و بدرود می گویم و رحمت و برکات خدا را برایتان خواهانم» .


الإمام الباقر علیه السلام فی وَصِیَّتِهِ لِجابِرِ بنِ یَزیدَ الجُعفِیِّ :اِعلَم بِأَنَّکَ لا تَکونُ لَنا وَلِیّا حَتّی لَوِ اجتَمَعَ عَلَیکَ أهلُ مِصرِکَ وقالوا : «إنَّکَ رَجُلُ سَوءٍ» لَم یَحزُنکَ ذلِکَ ، ولَو قالوا : «إنَّک رَجُلٌ صالِحٌ» لَم یَسُرَّکَ ذلِکَ ، ولکِنِ اعرِض نَفسَکَ عَلی کِتابِ اللّهِ ، فَإِن کُنتَ سالِکا سَبیلَهُ ، زاهِدا فی تَزهیدِهِ ، راغِبا فی تَرغیبِهِ ، خائِفا مِن تَخویفِهِ فَاثبُت وأبشِر ، فَإِنَّهُ لا یَضُرُّکَ ما قیلَ فیکَ ، وإن کُنتَ مُبائِنا لِلقُرآنِ فَماذَا الَّذی یَغُرُّکَ مِن نَفسِکَ ؟ ! (1)

عنه علیه السلام فی وَصِیَّتِهِ لِبَعضِ شیعَتِهِ :یا مَعشَرَ شیعَتِنا ؛ اِسمَعوا وَافهَموا وَصایانا وعَهدَنا إلی أولِیائِنَا ، اُصدُقوا فی قَولِکُم ، وبَرّوا فی أیمانِکُم لِأَولِیائِکُم وأعدائِکُم ، وتَواسَوا بِأَموالِکُم ، وتَحابّوا بِقُلوبِکُم ، وتَصَدَّقوا عَلی فُقَرائِکُم ، وَاجتَمِعوا عَلی أمرِکُم ، ولا تُدخِلوا غِشّا ولا خِیانَهً عَلی أحَدٍ ، ولا تَشُکّوا بَعدَ الیَقینِ ، ولا تَرجِعوا بَعدَ الإِقدامِ جُبنا ، ولا یُوَلِّ أحَدٌ مِنکُم أهلَ مَوَدَّتِهِ قَفاهُ ، ولا تَکونَنَّ شَهوَتُکُم فی مَوَدَّهِ غَیرِکُم ، ولا مَوَدَّتُکُم فیما سِواکُم ، ولا عَمَلُکُم لِغَیرِ رَبِّکُم ، ولا إیمانُکُم وقَصدُکُم لِغَیرِ نَبِیِّکُم ، وَاستَعینوا بِاللّهِ وَاصبِروا ، «إِنَّ الأَْرْضَ لِلَّهِ یُورِثُهَا مَن یَشَآءُ مِنْ عِبَادِهِ وَالْعَاقِبَهُ لِلْمُتَّقِینَ» (2) ، وإنَّ الأَرضَ للّهِِ یورِثُها عِبادَهُ الصّالِحینَ . ثُمَّ قالَ علیه السلام : إنَّ أولِیاءَ اللّهِ وأولِیاءَ رَسولِهِ مِن شیعَتِنا : مَن إذا قالَ صَدَقَ ، وإذا وَعَدَ وفی ، وإذَا ائتُمِنَ أدّی ، وإذا حُمِّلَ فِی الحَقِّ احتَمَلَ ، وإذا سُئِلَ الواجِبَ أعطی ، وإذا اُمِرَ بِالحَقِّ فَعَلَ . شیعَتُنا مَن لا یَعدو عِلمَهُ سَمعُهُ (3) ، شیعَتُنا مَن لا یَمدَحُ لَنا مُعَیِّبا ، ولا یُواصِلُ لَنا مُبغِضا ، ولا یُجالِسُ لَنا قالِیا ، إن لَقِیَ مُؤمِنا أکرَمَهُ ، وإن لَقِیَ جاهِلاً هَجَرَهُ . شیعَتُنا مَن لا یَهِرُّ هَریرَ الکَلبِ ، ولا یَطمَعُ طَمَعَ الغُرابِ ، ولا یَسأَلُ أحَدا إلّا مِن إخوانِهِ وإن ماتَ جوعا . شیعَتُنا مَن قالَ بِقَولِنا وفارَقَ أحِبَّتَهُ فینا ، وأدنَی البُعَداءَ فی حُبِّنا ، وأبعَدَ القُرَباءَ فی بُغضِنا . (4)

.

1- .تحف العقول : ص 284 ، بحار الأنوار : ج 78 ص 162 ح 1 .
2- .الأعراف : 128 .
3- .کذا فی المصدر وفی صفات الشیعه : ص 92 «صَوتُهُ سَمعَهُ» .
4- .دعائم الإسلام : ج 1 ص 64 .

ص: 305

امام باقر علیه السلام در سفارش خود به جابر بن یزید جعفی :بِدان که تو دوستدار ما نخواهی بود ، مگر آن گاه که اگر همه همشهریانت علیه تو هم داستان شوند و [یک زبان] بگویند : «تو آدم بدی هستی» ، این اندوهگینت نسازد و اگر بگویند : «تو آدم خوبی هستی» ، این [نیز] شادمانت نکند ؛ بلکه خود را با کتاب خدا بسنج . اگر دیدی پوینده راه آنان هستی و از آنچه قرآن به اِعراض از آن فرا خوانده ، روی گردانی و به آنچه ترغیب کرده ، راغبی و از آنچه بیم داده است ، بیمناکی ، پس ثابت قدم باش و مژده ات باد که آنچه در باره تو گفته می شود ، زیانت نمی رساند ؛ امّا اگر دیدی از قرآن جدایی ، پس چرا باید خود را بفریبی؟!

امام باقر علیه السلام در سفارش به برخی شیعیان خود :ای گروه شیعیان ما! توصیه ها و سفارش ما به دوستانمان را بشنوید و نیک در یابید : راست گفتار باشید ، به سوگندتان با دوستان و دشمنانتان وفادار باشید ، با اموالتان به مدد یکدیگر بشتابید ، قلباً یکدیگر را دوست بدارید ، به درویشانتان صدقه دهید ، در کار خود، متّحد باشید ، به هیچ کس، دغل و خیانتی روا مدارید ، بعد از یقین [در عقیده به حقّانیت ما] ، دچار شک و تردید نشوید ، پس از پیشروی، از ترس، گام وا پس ننهید ، هیچ یک از شما به دوستدار خود پشت نکند ، زنهار که به دوستی با غیر خود، میل کنید و، به اغیار ، دست مودّت ندهید و کارتان جز برای پروردگارتان نباشد و ایمان و عقیده تان به کسی جز پیامبرتان نباشد و از خدا یاری طلبید و شکیبا باشید که «زمین ، از آنِ خداست و آن را به هر کس از بندگانش که بخواهد ، به ارث می دهد و فرجام [نیک] ، از آنِ پرهیزگاران است» . زمین ، از آنِ خداوند است و او آن را به بندگان شایسته اش به ارث می دهد . از شیعیان ما، آن کسی دوستدار خدا و دوستدار پیامبر اوست که هر گاه سخن گوید ، راست گوید و هر گاه وعده ای دهد ، بدان وفا کند و هر گاه امانتی بدو سپرده شود ، آن را برگرداند و هر گاه در راه حق باری بر دوش او نهند ، آن را به دوش کشد و هر گاه حقّ واجبی از او خواسته شود ، عطا کند و هر گاه به کار حقّی فرمان داده شود ، انجامش دهد . شیعه ما، کسی است که علم او از گوشش فراتر نرود (اسرار ما را که می شنود ، حفظ کند) . شیعه ما، کسی است که عیبجوی ما را مدح نمی گوید و با کسی که به ما بغض می ورزد ، پیوند بر قرار نمی سازد و با کینه جوی ما هم نشینی نمی کند، و اگر به مؤمنی برسد ، به او احترام می گذارد و اگر به نادانی برخورَد ، از او دوری می کند . شیعه ما، کسی است که [از سختی ها و گرفتاری ها] چونان سگ زوزه نمی کشد و مانند کلاغ ، طمّاع نیست و به سوی هیچ کس جز برادران خود، دست نیاز، دراز نمی کند ، حتّی اگر از گرسنگی بمیرد . شیعه ما، کسی است که به عقیده ما معتقد است و به خاطر ما دوستان خود را ترک می گوید و کسانی را که با او بیگانه اند ، امّا دوستدار مایند ، به خود نزدیک می کند و نزدیکان خود را که با ما دشمن اند ، از خود دور می گرداند .

.


ص: 306

الکافی عن عبد اللّه بن بکیر عَن رَجُلٍ عَن أبی جَعفَرٍ علیه السلام قال :دَخَلنا عَلَیهِ علیه السلام جَماعهً ، فَقُلنا : یَا بنَ رَسولِ اللّهِ ، إنّا نُریدُ العِراقَ فأَوصِنا . فَقالَ أبو جَعفَرٍ علیه السلام : لِیُقَوِّ شَدیدُکُم ضَعیفَکُم ، وَلیَعُد غَنِیُّکُم عَلی فَقیرِکُم ، ولا تَبُثُّوا سِرَّنا ولا تُذیعوا أمرَنا ، وإذا جاءَکُم عَنّا حَدیثٌ فَوَجَدتُم عَلَیهِ شاهِدا أو شاهِدَینِ مِن کِتابِ اللّهِ فَخُذوا بِهِ وإلّا فَقِفوا عِندَهُ ، ثُمَّ رُدّوهُ إلَینا حَتّی یَستَبینَ لَکُم ... . (1)

المحاسن عن الخطّاب الکوفی ومصعب بن عبد اللّه الکوفی :دَخَلَ سَدیرٌ الصَّیرَفِیُّ عَلی أبی عَبدِ اللّهِ علیه السلام وعِندَهُ جَماعَهٌ مِن أصحابِهِ ، فَقالَ لَهُ : یا سَدیرُ ، لا تَزالُ شیعَتُنا مَرعِیّینَ مَحفوظینَ مَستورینَ مَعصومینَ ما أحسَنُوا النَّظَرَ لِأَنفُسِهِم فیما بَینَهُم وبَینَ خالِقِهِم ، وصَحَّت نِیّاتُهُم لِأَئِمَّتِهِم ، وبَرّوا إخوانَهُم ، فَعَطَفوا عَلی ضَعیفِهِم ، وتَصَدَّقوا عَلی ذَوِیالفاقَهِ مِنهُم ، إنّا لا نَأمُرُ بِظُلمٍ ، ولکِنّا نَأمُرُکُم بِالوَرَعِ الوَرَعِ الوَرَعِ ، وَالمُواساهِ المُواساهِ لِاءِخوانِکُم ، فَإِنَّ أولِیاءَ اللّهِ لَم یَزالوا مُستَضعَفینَ قَلیلینَ مُنذُ خَلَقَ اللّهُ آدَمَ علیه السلام . (2)

الإمام الصادق علیه السلام فی رِسالَهٍ کَتَبَها إلی أصحابِهِ وأمَرَهُم بِمُدارَسَتِها وَالنَّظَرِ فیها وتَعاهُدِها وَالعَمَلِ بِها ، فَکانوا یَضَعونَها فی مَساجِدِ بُیوتِهِم ، فَإِذا فَرَغوا مِنَ الصَّلاهِ نَظَروا فیها :بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ أمّا بَعدُ ، فَاسأَلوا رَبَّکُمُ العافِیَهَ ، وعَلَیکُم بِالدَّعَهِ وَالوَقارِ وَالسَّکینَهِ ، وعَلَیکُم بِالحَیاءِ وَالتَّنَزُّهِ عَمّا تَنَزَّهَ عَنهُ الصّالِحونَ قَبلَکُم ... وإیّاکُم أن تَزلِقوا ألسِنَتَکُم بِقَولِ الزّورِ وَالبُهتانِ وَالإِثمِ وَالعُدوانِ ، فَإِنَّکُم إن کَفَفتُم ألسِنَتَکُم عَمّا یَکرَهُهُ اللّهُ مِمّا نَهاکُم عَنهُ کانَ خَیرا لَکُم عِندَ رَبِّکُم مِن أن تَزلِقوا ألسِنَتَکُم بِهِ ، فَإِنَّ زَلقَ اللِّسانِ فیما یَکرَهُ اللّهُ وما (یَ)نهی عَنهُ مَرداهٌ لِلعَبدِ عِندَ اللّهِ ومَقتٌ مِنَ اللّهِ وصَمٌّ وعَمیً وبَکَمٌ یورِثُهُ اللّهُ إیّاهُ یَومَ القِیامَهِ فَتَصیروا کَما قالَ اللّهُ : «صُمُّ بُکْمٌ عُمْیٌ فَهُمْ لَا یَرْجِعُونَ» (3) یَعنی لا یَنطِقون «وَ لَا یُؤْذَنُ لَهُمْ فَیَعْتَذِرُونَ» (4) . وإیّاکُم وما نَهاکُمُ اللّهُ عَنهُ أن تَرکَبوهُ ، وعَلَیکُم بِالصَّمتِ إلّا فیما یَنفَعُکُمُ اللّهُ بِهِ مِن أمرِ آخِرَتِکُم ویَأجُرُکُم عَلَیهِ . وأکثِروا مِنَ التَّهلیلِ وَالتَّقدیسِ وَالتَّسبیحِ وَالثَّناءِ عَلَی اللّهِ ، وَالتَّضَرُّعِ إلَیهِ ، وَالرَّغبَهِ فیما عِندَهُ مِنَ الخَیرِ الَّذی لا یَقدِرُ قَدرَهُ ولا یَبلُغُ کُنهَهُ أحَدٌ ، فَاشغَلوا ألسِنَتَکُم بِذلِکَ عَمّا نَهَی اللّهُ عَنهُ مِن أقاویلِ الباطِلِ الَّتی تُعقِبُ أهلَها خُلودا فِی النّارِ ، مَن ماتَ عَلَیها ولَم یَتُب إلَی اللّهِ ولَم یَنزِع عَنها . وعَلَیکُم بِالدُّعاءِ فَإِنَّ المُسلِمینَ لَم یُدرِکوا نَجاحَ الحَوائِجِ عِندَ رَبِّهِم بِأَفضَلَ مِنَ الدُّعاءِ وَالرَّغبَهِ إلَیهِ وَالتَّضَرُّعِ إلَی اللّهِ وَالمَسأَلَهِ لَهُ ، فَارغَبوا فیما رَغَّبَکُمُ اللّهُ فیهِ ، وأجیبُوا اللّهَ إلی ما دَعاکُم إلَیهِ لِتُفلِحوا وتَنجوا مِن عَذابِ اللّهِ ، وإیّاکُم أن تَشرَهَ أنفُسُکُم إلی شَیءٍ مِمّا حَرَّمَ اللّهُ عَلَیکُم ، فَإِنَّهُ مَنِ انتَهَکَ ما حَرَّمَ اللّهُ عَلَیهِ هاهُنا فِی الدُّنیا حالَ اللّهُ بَینَهُ وبَینَ الجَنَّهِ ونَعیمِها ولَذَّتِها وکَرامَتِها القائِمَهِ الدّائِمَهِ لِأَهلِ الجَنَّهِ أبَدَ الآبِدینَ . وَاعلَموا أنَّهُ بِئسَ الحَظُّ الخَطَرُ لِمَن خاطَرَ اللّهَ بِتَرکِ طاعَهِ اللّهِ ورُکوبِ مَعصِیَتِهِ ، فَاختارَ أن یَنتَهِکَ مَحارِمَ اللّهِ فی لَذّاتِ دُنیا مُنقَطِعَهٍ زائِلَهٍ عَن أهلِها ، عَلی خُلودِ نَعیمٍ فِی الجَنَّهِ ولَذَّاتِها وکَرامَهِ أهلِها ، وَیلٌ لِاُولئِکَ! ما أخیَبَ حَظَّهُم وأخسَرَ کَرَّتَهُم وأسوَأَ حالَهُم عِندَ رَبِّهِم یَومَ القِیامَهِ ! اِستَجیرُوا اللّهَ أن یُجیرَکُم فی مِثالِهم أبَدا وأن یَبتَلِیَکُم بِمَا ابتَلاهُم بِهِ ، ولا قُوَّهَ لَنا ولَکُم إلّا بِهِ ... أکثِروا مِن أن تَدعُوا اللّهَ فَإِنَّ اللّهَ یُحِبُّ مِن عِبادِهِ المُؤمِنینَ أن یَدعوهُ ، وقَد وَعَدَ اللّهُ عِبادَهُ المُؤمِنینَ بِالاِستِجابَهِ ، وَاللّهُ مُصَیِّرُ دُعاءَ المُؤمِنینَ یَومَ القِیامَهِ لَهُم عَمَلاً یَزیدُهُم بِهِ فِی الجَنَّهِ ، فَأَکثِروا ذِکرَ اللّهِ مَا استَطَعتُم فی کُلِّ ساعَهٍ مِن ساعاتِ اللَّیلِ وَالنَّهارِ ، فَإِنَّ اللّهَ أمَرَ بِکَثرَهِ الذِّکرِ لَهُ ، وَاللّهُ ذاکِرٌ لِمَن ذَکَرَهُ مِنَ المُؤمِنینَ . وَاعلَموا أنَّ اللّهَ لَم یَذکُرهُ أحَدٌ مِن عِبادِهِ المُؤمِنینَ إلّا ذَکَرَهُ بِخَیرٍ ، فَأَعطُوا اللّهَ مِن أنفُسِکُمُ الاِجتِهادَ فی طاعَتِهِ ، فَإِنَّ اللّهَ لا یُدرَکُ شَیءٌ مِنَ الخَیرِ عِندَهُ إلّا بِطاعَتِهِ وَاجتِنابِ مَحارِمِهِ الَّتی حَرَّمَ اللّهُ فی ظاهِرِ القُرآنِ وباطِنِهِ ، فَإِنَّ اللّهَ تَبارَکَ وتَعالی قالَ فی کِتابِهِ وقَولُهُ الحَقُّ : «وَذَرُواْ ظَاهِرَ الْاءِثْمِ وَبَاطِنَهُ» (5) . وَاعلَموا أنَّ ما أمَرَ اللّهُ بِهِ أن تَجتَنِبوهُ فَقَد حَرَّمَهُ . وَاتَّبِعوا آثارَ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله وسُنَّتَهُ فَخُذوا بِها ، ولا تَتَّبِعوا أهواءَکُم وآراءَکُم فَتَضِلّوا ، فَإِنَّ أضَلَّ النّاسِ عِندَ اللّهِ مَنِ اتَّبَعَ هَواهُ ورَأیَهُ بِغَیرِ هُدیً مِنَ اللّهِ . وأحسِنوا إلی أنفُسِکُم مَا استَطَعتُم ، فَ «إِنْ أَحْسَنتُمْ أَحْسَنتُمْ لِأَنفُسِکُمْ وَ إِنْ أَسَأْتُمْ فَلَهَا» (6) ... أیَّتُهَا العِصابَهُ الحافِظُ اللّهُ لَهُم أمرَهُم عَلَیکُم بِآثارِ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله وسُنَّتِهِ وآثارِ الأَئِمَّهِ الهُداهِ مِن أهلِ بَیتِ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله مِن بَعدِهِ وسُنَّتِهِم ، فَإِنَّهُ مَن أخَذَ بِذلِکَ فَقَدِ اهتَدی ومَن تَرَکَ ذلِکَ ورَغِبَ عَنهُ ضَلَّ ، لِأَنَّهُم هُمُ الَّذینَ أمَرَ اللّهُ بِطاعَتِهِم ووَلایَتِهِم ، وقَد قالَ أبونا رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : المُداوَمَهُ عَلَی العَمَلِ فِی اتِّباعِ الآثارِ وَالسُّنَنِ وإن قَلَّ أرضی للّهِِ وأنفَعُ عِندَهُ فِی العاقِبَهِ مِنَ الاِجتِهادِ فِی البِدَعِ وَاتِّباعِ الأَهواءِ . ألا إنَّ اتِّباعَ الأَهواءِ وَاتِّباعَ البِدَعِ بِغَیرِ هُدیً مِنَ اللّهِ ضَلالٌ ، وکُلُّ ضَلالَهٍ بِدعَهٌ وکُلُّ بِدعَهٍ فِی النّارِ . ولَن یُنالَ شَیءٌ مِنَ الخَیرِ عِندَ اللّهِ إلّا بِطاعَتِهِ وَالصَّبرِ وَالرِّضا ؛ لِأَنَّ الصَّبرَ وَالرِّضا مِن طاعَهِ اللّهِ . وَاعلَموا أنَّهُ لَن یُؤمِنَ عَبدٌ مِن عَبیدِهِ حَتّی یَرضی عَنِ اللّهِ فیما صَنَعَ اللّهُ إلَیهِ وصَنَعَ بِهِ ، عَلی ما أحَبَّ وکَرِهَ . ولَن یَصنَعَ اللّهُ بِمَن صَبَرَ ورَضِیَ عَنِ اللّهِ إلّا ما هُوَ أهلُهُ وهُوَ خَیرٌ لَهُ مِمّا أحَبَّ وکَرِهَ . وعَلَیکُم بِالُمحافَظَهِ عَلَی الصَّلواتِ وَالصَّلاهِ الوُسطی ، وقوموا للّهِِ قانِتینَ کَما أمَرَ اللّهُ بِهِ المُؤمِنینَ فی کِتابِهِ مِن قَبلِکُم وإیّاکُم . وعَلَیکُم بِحُبِّ المَساکینِ المُسلِمینَ ، فَإِنَّهُ مَن حَقَّرَهُم وتَکَبَّرَ عَلَیهِم فَقَد زَلَّ عَن دینِ اللّهِ ، وَاللّهُ لَهُ حاقِرٌ ماقِتٌ ، وقَد قالَ أبونا رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : أمَرَنی رَبّی بِحُبِّ المَساکینِ المُسلِمینَ مِنهُم . وَاعلَموا أنَّ مَن حَقَّرَ أحَدا مِنَ المُسلِمینَ ألقَی اللّهُ عَلَیهِ المَقتَ مِنهُ وَالَمحقَرَهَ حَتّی یَمقُتَهُ النّاسُ وَاللّهُ لَهُ أشدُّ مَقتا . فَاتَّقُوا اللّهَ فی إخوانِکُمُ المُسلِمینَ المَساکینَ ، فَإِنَّ لَهُم عَلَیکُم حَقّا أن تُحِبّوهُم ، فَإِنَّ اللّهَ أمَرَ رَسولَهُ صلی الله علیه و آله بِحُبِّهِم ، فَمَن لَم یُحِبَّ مَن أمَرَ اللّهُ بِحُبِّهِ فَقَد عَصَی اللّهَ ورَسولَهُ ، ومَن عَصَی اللّهَ ورَسولَهُ وماتَ عَلی ذلِکَ ماتَ وهُوَ مِنَ الغاوینَ . وإیّاکُم وَالعَظَمَهَ وَالکِبرَ ؛ فَإِنَّ الکِبرَ رِداءُ اللّهِ عز و جل ، فَمَن نازَعَ اللّهَ رِداءَهُ قَصَمَهُ اللّهُ وأَذلَّهُ یَومَ القِیامَهِ . وإیّاکُم أن یَبغِیَ بَعضُکُم عَلی بَعضٍ ، فَإِنَّها لَیسَت مِن خِصالِ الصّالِحینَ ، فَإِنَّهُ مَن بَغی صَیَّرَ اللّهُ بَغیَهُ عَلی نَفسِهِ وصارَت نُصرَهُ اللّهِ لِمَن بُغِیَ عَلَیهِ ، ومَن نَصَرَهُ اللّهُ غَلَبَ وأصابَ الظَّفَرَ مِنَ اللّهِ . وإیّاکُم أن یَحسِدَ بَعضُکُم بَعضا ؛ فَإِنَّ الکُفرَ أصلُهُ الحَسَدُ . وإیّاکُم أن تُعینوا عَلی مُسلِمٍ مَظلومٍ فَیَدعُوَ اللّهَ عَلَیکُم ویُستَجابَ لَهُ فیکُم ، فَإِنَّ أبانا رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله کانَ یَقولُ : إنَّ دَعوَهَ المُسلِمِ المُظلومِ مُستَجابَهٌ . وَلیُعِن بَعضُکُم بَعضا ، فَإِنَّ أبانا رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله کانَ یَقولُ : إنَّ مَعونَهَ المُسلِمِ خَیرٌ وأعظَمُ أجرا مِن صِیامِ شَهرٍ وَاعتِکافِهِ فِی المَسجِدِ الحَرامِ . وإیّاکُم وإعسارَ أحَدٍ مِن إخوانِکُمُ المُسلِمینَ أن تُعسِروهُ بِالشَّیءِ یَکونُ لَکُم قِبَلُهُ وهُوَ مُعسِرٌ ، فَإِنَّ أبانا رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله کانَ یَقولُ : لَیسَ لِمُسلِمٍ أن یُعسِرَ مُسلِما ، ومَن أنظَرَ مُعسِرا أظَلَّهُ اللّهُ بِظِلِّهِ یَومَ لا ظِلَّ إلّا ظِلَّهُ ... وَاعلَموا أنَّ الإِسلامَ هُوَ التَّسلیمُ ، وَالتَّسلیمَ هُوَ الإِسلامُ ، فَمَن سَلَّمَ فَقَد أسلَمَ ، ومَن لَم یُسَلِّم فَلا إسلامَ لَهُ ، ومَن سَرَّهُ أن یُبلِغَ إلی نَفسِهِ فِی الإِحسانِ فَلیُطِعِ اللّهَ ، فَإِنَّهُ مَن أطاعَ اللّهَ فَقَد أبلَغَ إلی نَفسِهِ فِی الإِحسانِ . وإیّاکُم ومَعاصِیَ اللّهِ أن تَرکَبوها ، فَإِنَّهُ مَنِ انتَهَکَ مَعاصِیَ اللّهِ فَرَکِبَها فَقَد أبلَغَ فِی الإِساءَهِ إلی نَفسِهِ . ولَیسَ بَینَ الإِحسانِ وَالإِساءَهِ مَنزِلَهٌ ، فَلِأَهلِ الإِحسانِ عِندَ رَبِّهِمُ الجَنَّهُ ، ولِأَهلِ الإِساءَهِ عِندَ رَبِّهِمُ النّارُ ، فَاعمَلوا بِطاعَهِ اللّهِ وَاجتَنِبوا مَعاصِیَهُ . وَاعلَموا أنَّهُ لَیسَ یُغنی عَنکُم مِنَ اللّهِ أحَدٌ مِن خلَقِهِ شَیئا ، لا مَلَکٌ مُقَرَّبٌ ولا نَبِیٌّ مُرسَلٌ ولا مَن دونَ ذلِکَ ، فَمَن سَرَّهُ أن تَنفَعَهُ شَفاعَهُ الشّافِعینَ عِندَ اللّهِ فَلیَطلُب إلَی اللّهِ أن یَرضی عَنهُ . وَاعلَموا أنَّ أحَدا مِن خَلقِ اللّهِ لَم یُصِب رِضَا اللّهِ إلّا بِطاعَتِهِ وطاعَهِ رَسولِهِ وطاعَهِ وُلاهِ أمرِهِ مِن آلِ مُحَمَّدٍ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیهِم ، ومَعصِیَتُهُم مِن مَعصِیَهِ اللّهِ ، ولَم یُنکِر لَهُم فَضلاً عَظُمَ أو صَغُرَ ... سَلُوا اللّهَ العافِیَهَ وَاطلُبوها إلَیهِ ، ولا حَولَ ولا قُوَّهَ إلّا بِاللّهِ . صَبِّرُوا النَّفسَ عَلَی البَلاءِ فِی الدُّنیا ، فَإِنّ تَتابُعَ البَلاءِ فیها وَالشِّدَّهَ فی طاعَهِ اللّهِ ووَلایَتِهِ ووَلایَهِ مَن أمَرَ بِوَلایَتِهِ خَیرٌ عاقِبَهً عِندَ اللّهِ فِی الآخِرَهِ مِن مُلکِ الدُّنیا وإن طالَ تَتابُعُ نَعیمِها وزَهرَتِها وغَضارَهُ عَیشِها فی مَعصِیَهِ اللّهِ ووَلایَهِ مَن نَهَی اللّهُ عَن وَلایَتِهِ وطاعَتِهِ ، فَإِنَّ اللّهَ أمَرَ بِوَلایَهِ الأَئِمَّهِ الَّذینَ سَمّاهُمُ اللّهُ فی کِتابِهِ فی قَولِهِ : «وَ جَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّهً یَهْدُونَ بِأَمْرِنَا» (7) وهُمُ الَّذینَ أمَرَ اللّهُ بِوَلایَتِهم وطاعَتِهِم ... وَاعلَموا أنَّ اللّهَ إذا أرادَ بِعَبدٍ خَیرا شَرَحَ صَدرَهُ لِلإِسلامِ ، فَإِذا أعطاهُ ذلِکَ أنطَقَ لِسانَهُ بِالحَقِّ وعَقَدَ قَلبَهُ عَلَیهِ فَعَمِلَ بِهِ ، فَإِذا جَمَعَ اللّهُ لَهُ ذلِکَ تَمّ لَهُ إسلامُهُ وکانَ عِندَ اللّهِ إن ماتَ عَلی ذلِکَ الحالِ مِنَ المُسلِمینَ حَقّا ، وإذا لَم یُرِدِ اللّهُ بِعَبدٍ خَیرا وَکَلَهُ إلی نَفسِهِ وکانَ صَدرُهُ ضَیِّقا حَرَجا ، فَإِن جَری عَلی لِسانِهِ حَقٌّ لَم یَعقِد قَلبَهُ عَلَیهِ ، وإذا لَم یَعقِد قَلبَهُ عَلَیهِ لَم یُعطِهِ اللّهُ العَمَلَ بِهِ ، فَإِذَا اجتَمَعَ ذلِکَ عَلَیهِ حَتّی یَموتَ وهُوَ عَلی تِلکَ الحالِ کانَ عِندَ اللّهِ مِنَ المُنافِقینَ ، وصارَ ما جَری عَلی لِسانِهِ مِنَ الحَقِّ الَّذی لَم یُعطِهِ اللّهُ أن یَعقِدَ قَلبَهُ عَلَیهِ ولَم یُعطِهِ العَمَلَ بِهِ حُجَّهً عَلَیهِ یَومَ القِیامَهِ . فَاتَّقُوا اللّهَ وسَلوهُ أن یَشرَحَ صُدورَکُم لِلإِسلامِ ، وأن یَجعَلَ ألسِنَتَکُم تَنطِقُ بِالحَقِّ حَتّی یَتَوَفّاکُم وأنتُم عَلی ذلِکَ ، وأن یَجعَلَ مُنقَلَبَکُم مُنقَلَبَ الصّالِحینَ قَبلَکُم ، ولا قُوَّهَ إلّا بِاللّهِ ، وَالحَمدُ للّهِِ رَبِّ العالَمینَ . ومَن سَرَّهُ أن یَعلَمَ أنَّ اللّهَ یُحِبُّهُ فَلیَعمَل بِطاعَهِ اللّهِ ولیَتَّبِعنا ، ألَم یَسمَع قَولَ اللّهِ عز و جللِنَبِیِّهِ صلی الله علیه و آله : «قُلْ إِن کُنتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْکُمُ اللَّهُ وَیَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ» (8) ؟ وَاللّهِ ! لا یُطیعُ اللّهَ عَبدٌ أبَدا إلّا أدخَلَ اللّهُ عَلَیهِ فی طاعَتِهِ اتِّباعَنا ، ولا وَاللّهِ ! لا یَتَّبِعُنا عَبدٌ أبَدا إلّا أحَبَّهُ اللّهُ ، ولا وَاللّهِ ! لا یَدَعُ أحَدٌ اِتِّباعَنا أبَدا إلّا أبغَضَنا ، ولا وَاللّهِ ! لا یُبغِضُنا أحَدٌ أبَدا إلّا عَصَی اللّهَ ، وَمن ماتَ عاصِیا للّهِِ أخزاهُ اللّهُ وأکَبَّهُ عَلی وَجهِهِ فِی النّارِ ، وَالحَمدُ للّهِِ رَبِّ العالَمینَ . (9)

.

1- .الکافی : ج 2 ص 222 ح 4 ، بحار الأنوار : ج 75 ص 73 ح 21 .
2- .المحاسن : ج 1 ص 258 ح 492 ، بحار الأنوار : ج 68 ص 154 ح 10 .
3- .البقره : 18 .
4- .المرسلات : 36 .
5- .الأنعام : 120 .
6- .الإسراء : 7 .
7- .الأنبیاء : 73 .
8- .آل عمران : 31 .
9- .الکافی : ج 8 ص 2 ح 1 عن حفص المؤذّن وإسماعیل بن جابر ، تحف العقول : ص 313 نحوه ، بحار الأنوار : ج 78 ص 210 ح 93 .

ص: 307

الکافی به نقل از عبد اللّه بن بکیر، از مردی :ما دسته جمعی به خدمت امام باقر علیه السلام رسیدیم و گفتیم : ای پسر پیامبر خدا! ما عازم عراق هستیم . به سفارشی بفرما . امام باقر علیه السلام فرمود : «توانای شما به ناتوانتان یاری رساند و توانگر شما به تهی دستتان کمک کند . راز ما را فاش نکنید و امر [امامتِ] ما را بر ملا نسازید و هر گاه حدیثی از ما به شما رسید ، اگر یک یا دو گواه از کتاب خدا برایش پیدا کردید ، آن را بپذیرید، و گرنه نسبت به آن درنگ کنید و بعداً آن را به ما ارجاع دهید تا [حقیقت ]برایتان روشن شود» .

المحاسن به نقل از خطّاب کوفی و مصعب بن عبد اللّه کوفی :سدیرِ صیرفی خدمت امام صادق علیه السلام رسید ، در حالی که گروهی از یاران ایشان در محضر ایشان بودند . امام علیه السلام به سدیر فرمود : «ای سدیر! شیعیان ما همواره [از جانب خداوند]، تحت مراقبت ، محفوظ ، در پناه و مصون خواهند بود ، به شرط آن که کاملاً مراقب رابطه خود با آفریدگارشان باشند ، نیّتشان در باره امامانشان درست باشد ، به برادرانشان نیکی کنند ، با ناتوانان خود، مهربان باشند و به نیازمندانشان کمک رسانند . ما هرگز به ستم کردن دستور نمی دهیم ؛ بلکه ما شما را به پارسایی، فرمان می دهیم ، پارسایی ، پارسایی و [نیز] به همدردی ، همدردی با برادرانتان ؛ زیرا از زمانی که خداوند، آدم علیه السلام را آفرید ، دوستان خدا پیوسته ضعیف نگه داشته شده و در اقلیت به سر برده اند» .

امام صادق علیه السلام در نامه ای که به یاران خود نوشت و به آنان دستور داد که پیوسته آن را مطالعه کنند و در آن بیندیشند و از آن مراقبت به عمل آورند و به کارش بندند و آنها نیز این نامه را در نمازخانه منازل خود می گذاشتند و بعد از نماز ، در آن تدبّر می کردند :به نام خداوند بخشنده مهربان. امّا پس از سپاس پروردگار ، از پروردگارتان عافیت بطلبید و آرام و باوَقار و سنگین باشید . حیا را از دست ندهید و از آنچه صُلحای پیش از شما دوری کرده اند ، دوری کنید... . مبادا زبان های خود را به دروغ و بهتان و گناه و تجاوز بیالایید ، که اگر زبان های خود را از آنچه خداوند، ناخوش می دارد و شما را از آن نهی کرده است ، نگه دارید ، برای شما نزد پروردگارتان بهتر است از این که زبان هایتان را به آنها بیالایید ؛ زیرا آلودن زبان به آنچه خداوند، آن را ناخوش می دارد و از آن نهی فرموده است ، موجب هلاکت بنده نزد خدا و خشم خدا می گردد و در روز قیامت ، خداوند، او را کر و کور و لال می گرداند و در نتیجه مصداق این سخن خداوند می گردید که : «کرند ، لال اند ، کورند . پس به راه نمی آیند» ، یعنی : سخن نمی گویند «و به آنان رخصت داده نمی شود تا عذر [و بهانه ]آورند» . مبادا مرتکب چیزهایی شوید که خداوند ، شما را از آنها نهی فرموده است . بر شما باد خاموشی ، مگر در آنچه به آخرتتان مربوط می شود و خداوند به واسطه آنها به شما سود می رساند و اجر و پاداشتان می دهد . تا می توانید، تهلیل (لا إله إلّا اللّه ) و تقدیس و تسبیح و ثنای خدا بگویید و به درگاه او زاری کنید و به خوبی هایی که در نزد اوست و هیچ کس نمی تواند اندازه و کنه آنها را معلوم سازد ، رغبت نشان دهید و با مشغول ساختن زبان خود به این امور ، آن را از سخنان باطل که خداوند از آنها نهی فرموده است و برای گویندگانش ، اگر با چنین سخنانی از دنیا بروند و به درگاه خدا توبه نکنند و از آنها دست بر ندارند ، جاودانگی در آتش خواهد بود ، باز دارید. بر شما باد دعا کردن ؛ زیرا مسلمانان با وسیله ای بهتر از دعا و التماس و زاری به درگاه خدا و خواهش از او، به خواست های خود از خداوند، دست نیافته اند . به آنچه خداوند، شما را بدانها ترغیب کرده است ، رغبت نشان دهید و به دعوت خدا در آنچه شما را بِدان فرا خوانده است ، پاسخ دهید تا رستگار شوید و از عذاب خدا برهید . زنهار که نفْس های شما آزمند چیزهایی گردد که خداوند، آنها را بر شما حرام کرده است ؛ چرا که هر کس آنچه را خداوند در این دنیا بر او حرام ساخته است ، زیر پا نهد ، خداوند، او را از بهشت و نعمت ها و خوشی ها و کرامت های آن که تا ابد الدهر برای بهشتیان پایدار است ، محروم می گرداند . بدانید که بد بهره ای است بهره کسی که با فرو گذاشتن طاعت خدا و ارتکاب معصیت او ، در برابر خدا خطر می کند و به خاطر لذّت های دنیای ناپایدار و گذرا ، هتک حرمت های خدا را بر نعمت های جاویدان بهشت و لذّت های آن و کرامت بهشتیان، ترجیح دهد ! وای بر اینان! وه که چه ناکام اند و چه بازگشت زیانباری دارند و در روز رستاخیز ، چه حال بدی نزد پروردگارشان دارند! به خدا پناه برید از این که شما را به حال و روز اینان در آورد وبه بلایی گرفتارتان کند که آنها را گرفتار کرده است، که ما و شما را نیرویی جز از سوی خدا نیست... . خدا را بسیار بخوانید ؛ زیرا خداوند، دعای بندگان مؤمن خود را دوست می دارد و به بندگان مؤمنش وعده اجابت داده است . خداوند ، دعای مؤمنان را در روز قیامت به عملی تبدیل می کند که به سبب آن در بهشت بر نعمت هایشان می افزاید . تا می توانید در هر ساعت از ساعات شب و روز، خدا را فراوان یاد کنید ؛ زیرا خداوند دستور داده است که او را بسیار یاد کنند و خدا به یاد مؤمنی است که او را یاد می کند . بدانید که هیچ یک از بندگان مؤمنِ خدا او را یاد نکرد ، مگر این که خداوند از او به نیکی یاد کرد . پس در طاعت خدا کوشا باشید ؛ زیرا به کمترین چیز از خیر و خوبی هایی که نزد خداست ، نتوان رسید ، مگر با طاعت او و دوری کردن از حرام هایش که خداوند در ظاهر و باطن قرآن ، آنها را حرام ساخته است . خداوند تبارک و تعالی در کتاب خود، فرموده و سخن او حق است که : «گناه آشکار و پنهان را رها کنید» . بدانید که هر آنچه خداوند به اجتناب از آن فرمان داده ، بی گمان، آن را حرام کرده است . از شیوه و سنّت پیامبر خدا صلی الله علیه و آله پیروی کنید و آن را فراچنگ دارید و از خواهش دل و آرای خود، پیروی نکنید، که گم راه می شوید ؛ زیرا گم راه ترینِ مردم از نظر خدا، کسی است که از دلخواه و رأی خویش پیروی کند ، بی آن که ره نمودی از جانب خدا داشته باشد . تا می توانید به خودتان خوبی کنید ؛ چرا که «اگر نیکی کنید ، به خویشتن نیکی کرده اید و اگر بدی کنید ، به زیان خود کرده اید» ... . ای جماعتی که خداوند ، نگهبان امور شماست! بر شما باد پیروی از آثار و سنّت پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و پیروی از آثار و سنّت پیشوایان هدایتگر از خاندان پیامبر خدا صلی الله علیه و آله ؛ زیرا هر کس به آنها تمسّک جوید ، بی گمان، قدم در راه راست نهاده است و هر کس آنها را فرو گذارد و روی از آنها بر تابد ، گمراه می شود ؛ چرا که اینان، همان کسانی هستند که خداوند به اطاعت و ولایتشان فرمان داده است . پدرمان پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرموده است : «مداومت بر عمل، همراه با پیروی از آثار و سنّت ها ، گرچه اندک باشد ، خدا را خشنودتر می سازد و در آخرت، سودمندتر است تا کوشش در عبادتی که توأم با بدعت ها و پیروی از هوس ها باشد» . بدانید که پیروی از هوس ها و تبعیت از بدعت ها و نداشتن ره نمودی از جانب خدا گم راهی است و هر گم راهی ای، بدعت است و هر بدعتی، در آتش جای دارد . هرگز به چیزی از خوبی هایی که نزد خداست ، نتوان رسید ، مگر به واسطه طاعت او و شکیبایی و خرسندی ؛ زیرا شکیبایی و خرسندی [نیز] در زمره طاعت از خداست . بدانید که هرگز بنده ای از بندگان او (خدا) ایمان نیاورده است ، مگر این که در آنچه خدا با او می کند ، چه خوشایند او باشد یا ناخوشایندش ، از خدا خرسند باشد ، و خداوند برای کسی که شکیبا و از او خرسند باشد ، کاری خوشایند یا ناخوشایند پیش نمی آورد، مگر آنچه را که شایسته و خیر و صلاح اوست . بر شما باد مواظبت بر نمازها و [بویژه] نماز میانه (1) و خاضعانه برای خدا به پا خیزید که خداوند در کتاب خود ، مؤمنان پیش از شما و شما را به این ، فرمان داده است . مسلمانان مستمند را دوست بدارید ؛ زیرا هر کس آنان را تحقیر کند و بر ایشان بزرگی فروشد ، بی گمان، از دین خدا منحرف شده است و خداوند ، او را تحقیر می کند و او را منفور می دارد . پدرمان پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرموده است : «پروردگارم مرا به دوست داشتن مسلمانان مستمند، فرمان داده است . بدانید که هر کس یکی از مسلمانان را حقیر شمارد ، خداوند ، نفرت و تحقیر خود را بر او می افکند تا این که مردم از او کینه و نفرت به دل گیرند و البتّه کینه و نفرت خدا سخت تر است . در باره برادران مسلمان مستمند خود، از خدا بترسید ؛ زیرا آنان این حق را بر گردن شما دارند که دوستشان بدارید» . خداوند ، پیامبر خود را به دوست داشتن ایشان فرمان داده است . بنا بر این ، هر کس کسی را که خداوند به دوست داشتن او فرمان داده است ، دوست ندارد ، بی گمان، خدا و پیامبر او را نافرمانی کرده است و هر کس خدا و پیامبرش را نافرمانی کند و با این نافرمانی از دنیا برود ، در زمره گم راهان است . از غرور و کبر بپرهیزید ؛ زیرا کبر، ردای خداوند عز و جل است و هر که بر سر این ردا با خدا کشمکش کند ، خداوند، او را در هم می شکند و روز قیامت، خوارش می گرداند . زنهار از زورگویی و تعدّی به یکدیگر، که این خصلت از خصلت های مردمان صالح نیست . هر که تعدّی کند ، خداوند، زورگویی او را به خودش بر می گرداند و یاری خدا نصیب کسی می شود که به او زورگویی شده است و هر که خدا یاری اش رساند ، چیره می گردد و از جانب خدا به پیروزی دست می یابد . زنهار از حسد ورزیدن به یکدیگر، که کفر ، ریشه اش حسادت است ! زنهار از یاری رساندن بر ضدّ مسلمانی ستم دیده که اگر نفرینتان کند ، نفرینش در حقّ شما مستجاب می شود ! پدرمان پیامبر خدا صلی الله علیه و آله می فرمود : «دعای مسلمان ستمدیده مستجاب می شود» . به یکدیگر یاری رسانید ؛ زیرا پدرمان رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرمود : «یاری رساندن به مسلمان، از یک ماه روزه گرفتنِ همراه با اعتکاف در مسجد الحرام ، بهتر و اجرش بیشتر است» . مبادا بر هیچ کس از برادران مسلمان تنگ دست خود ، در خصوص طلبی که از او دارید و از عهده پرداختنش بر نمی آید ، فشار آورید ؛ زیرا پدرمان پیامبر خدا صلی الله علیه و آله می فرمود : «مسلمان نباید بر [در ستاندن طلب خود] مسلمان بدهکارِ تنگ دست سختگیری کند و هر کس بدهکار تنگ دستی را مهلت دهد ، خداوند ، او را در آن روزی که سایه ای جز سایه او نیست ، در سایه اش پناه می دهد...» . بدانید که اسلام، همان تسلیم [در برابر خدا و پیامبر او و اولو الأمر و اطاعت از فرامین آنها] و تسلیم، همان اسلام است . پس هر که تسلیم باشد ، مسلمان است و هر که تسلیم نباشد ، اسلامی ندارد . هر که دوست دارد که در نیکی کردن به خود بکوشد ، باید از خدا اطاعت کند ؛ زیرا هر که از خدا اطاعت کند ، بی گمان، در نیکی کردن به خویش کوشیده است . زنهار از این که مرتکب معاصی خدا شوید ؛ زیرا هر کس با معاصی خدا ، هتکِ حرمت کند و مرتکب آنها شود ، هر آینه در بدی کردن به خویشتن کوشیده است و نیکی کردن و بدی کردن ، حالت میانه ندارند . پس نیکوکاران در نزد پروردگارشان ، بهشت و بدکرداران در نزد پروردگارشان دوزخ دارند . پس طاعت خدا را به کار بندید و از معاصی او دوری کنید . بدانید که هیچ یک از آفریدگان خدا ، نه فرشته ای مقرّب و نه پیامبری مرسل و نه جز اینها نمی توانند برای شما در پیشگاه خدا کاری بکنند . پس هر کس دوست دارد که شفاعت شفاعت کنندگانِ نزد خدا ، او را سود بخشد ، از خدا بخواهد که از او خشنود گردد . بدانید هیچ یک از آفریده های خدا به خشنودی او دست نیافت ، مگر به اطاعت از خدا و اطاعت از پیامبر او و اطاعت از اولو الأمر از خاندان محمّد که درودهای خدا بر آنان باد ، و نافرمانی از آنان را نافرمانی از خدا بداند و فضایل آنان را از کوچک و بزرگ ، انکار نکند . از خدا عافیت طلب کنید و آن را با التماس از او بخواهید و هیچ نیرو و توانی نیست ، مگر از سوی خدا . نفْس را بر [تحمّل] بلا [و آزمایش های الهی] در دنیا شکیبا سازید ؛ زیرا که بلاهای پیاپی در دنیا و سختی چشیدن در راه طاعت خدا و ولایت او و ولایت کسانی که خداوند به [پذیرش ]ولایتشان فرمان داده است ، فرجامش نزد خداوند در آخرت ، بهتر از مُلک دنیایی است که نعمت ها و لذّت ها و خرّمیِ عیش آن برای روزگاری دراز استمرار یابد ؛ امّا در راه معصیت خدا و در ولایت آن کسی باشد که خداوند از ولایت و فرمانبری اش نهی فرموده است . خداوند به [پذیرش] ولایت پیشوایانی فرمان داده که در کتاب خود به آنها اشاره کرده و فرموده است : «و آنان را پیشوایانی قرار دادیم که به فرمان ما رهبری می کردند» . اینان ، همان کسانی هستند که خداوند به ولایت آنان و فرمانبری از آنان دستور داده است و کسانی که خداوند از ولایت آنان و فرمانبری شان نهی فرموده است ، در واقع ، همان پیشوایان گم راهی اند ... . بدانید که خداوند ، هر گاه خیر بنده ای را بخواهد ، تاب تحمّل اسلام را بدو می دهد و هر گاه این [نعمت] را به او دهد ، زبانش را به حق گویا می سازد و دلش را بر آن گره می زند و در نتیجه حق را به کار می بندد . پس هر گاه خداوند ، این صفات را در او گرد آورد ، اسلامش کامل است و اگر با چنین حالی از دنیا برود ، نزد خدا از مسلمانان راستین به شمار می آید . و امّا هر گاه خداوند ، خیر بنده ای را نخواهد ، او را به خودش وا می نهد و سینه اش تنگ و بی تحمّل می خواهد بود ، به طوری که اگر حقّی بر زبانش جاری شود ، دلش با آن گره نمی خورد [و قلباً بِدان عقیده نخواهد داشت] و هر گاه دلش با آن گره نخورد ، خداوند ، عمل به آن را به او عطا نمی کند . پس هر گاه چنین صفاتی در وجود او گرد آید و با چنین حالی از دنیا برود ، نزد خداوند از منافقان به شمار می آید و آنچه از حقیقت که بر زبانش جاری گشته و خداوند، [توفیق ]اعتقاد بِدان و به کار بستنش را به او نداده است ، در روز قیامت، حجّتی به زیان وی می گردد . بنا بر این ، از خدا بترسید و از او بخواهید که سینه های شما را برای اسلام فراخ گرداند و زبان هایتان را تا زنده هستید ، به حق گویا سازد و آخرت شما را آخرت شایستگان پیش از شما قرار دهد . هیچ نیرویی جز از سوی خدا نیست و ستایش از آنِ خداوند پروردگار جهانیان است . هر کس خوش دارد که بداند خداوند، او را دوست می دارد ، باید طاعت خدا را به کار بندد و از ما پیروی کند . مگر نشنیده است این سخن خدای عز و جل به پیامبرش را که : «بگو : اگر خدا را دوست می دارید ، از من پیروی کنید تا خدا شما را دوست بدارد و گناهانتان را ببخشاید» ؟ به خدا سوگند ، هیچ بنده ای هرگز از خدا اطاعت نمی کند ، مگر این که خداوند، پیروی از ما را در این اطاعت او جای داده است . به خدا سوگند ، هیچ بنده ای هرگز از ما پیروی نمی کند ، مگر این که خداوند، او را دوست بدارد . به خدا سوگند ، هیچ کس پیروی از ما را فرو نمی گذارد ، مگر این که با ما دشمنی کرده باشد . به خدا سوگند ، هیچ کس نیست که با ما دشمنی ورزد ، مگر این که خدا را نافرمانی کرده است و هر کس با نافرمانی خدا از دنیا رود ، خداوند، رسوایش می کند و او را در آتش، سرنگون می سازد . سپاس، خدای را که پروردگار جهانیان است .

.

1- .نماز عصر، و به احتمالی، نماز ظهر.

ص: 308

. .


ص: 309

. .


ص: 310

. .


ص: 311

. .


ص: 312

. .


ص: 313

. .


ص: 314

. .


ص: 315

. .


ص: 316

. .


ص: 317

. .


ص: 318

عیون أخبار الرضا علیه السلام عن عبد السّلام بن صالح الهروی :سَمِعتُ أبَا الحَسَنِ الرِّضا علیه السلام یَقولُ : رَحِمَ اللّهُ عَبدا أحیا أمرَنا . فَقُلتُ لَهُ : وکَیفَ یُحیِی أمرَکُم ؟ قالَ : یَتَعَلَّمُ عُلومَنا ویُعَلِّمُهَا النّاسَ ، فَإِنَّ النّاس لَو عَلِموا مَحاسِنَ کَلامِنا لَاتَّبَعونا . (1)

الإمام الرضا علیه السلام لِعَبدِ العَظیمِ الحَسَنِیِّ :یا عَبدَ العَظیمِ ، أبلِغ عَنّی أولِیائِیَ السَّلامَ ، وقُل لَهُم أن لا یَجعَلوا لِلشَّیطانِ عَلی أنفُسِهِم سَبیلاً ، ومُرهُم بِالصِّدقِ فِی الحَدیثِ وأداءِ الأَمانَهِ ، ومُرهُم بِالسُّکوتِ ، وتَرکِ الجِدالِ فیما لا یَعنیهِم ، وإقبالِ بَعضِهِم عَلی بَعضٍ ، وَالمُزاوَرَهِ ، فَإِنَّ ذلِکَ قُربَهٌ إلَیَّ . ولا یَشغَلوا (2) أنفُسَهُم بِتَمزیقِ بَعضِهِم بَعضا ؛ فَإِنّی آلَیتُ عَلی نَفسی أنَّهُ مَن فَعَلَ ذلِکَ وأسخَطَ وَلِیّا مِن أولِیائی دَعَوتُ اللّهَ لِیُعَذِّبَهُ فِی الدُّنیا أشَدَّ العَذابِ وکانَ فِی الآخِرَهِ مِنَ الخاسِرینَ . وعَرِّفهُم أنَّ اللّهَ قَد غَفَرَ لُِمحسِنِهِم وتَجاوَزَ عَن مُسیئِهِم إلّا مَن أشرَکَ بِهِ أو آذی وَلِیّا مِن أولِیائی أو أضمَرَ لَهُ سوءا فَإِنَّ اللّهَ لا یَغفِرُ لَهُ حَتّی یَرجِعَ عَنهُ ، فَإِن رَجَعَ ، وإلّا نَزَعَ روحَ الإیمانِ عَن قَلبِهِ وخَرَجَ عَن وَلایَتی ، ولَم یَکُن لَهُ نَصیبا (3) فی وَلایَتِنا ، وأعوذُ بِاللّهِ مِن ذلِکَ . (4)

.

1- .عیون أخبار الرضا علیه السلام : ج 1 ص 307 ح 69 ، معانی الأخبار : ص 180 ح 1 ، بحار الأنوار : ج 2 ص 30 ح 13 .
2- .فی المصدر «یشتغلوا» والصواب ما أثبتناه کما فی بحار الأنوار : ج 74 ص 230 ح 27 نقلاً عنه .
3- .کذا فی المصدر والظاهر أنّه : نصیبٌ .
4- .الاختصاص : ص 247 عن عبد العظیم ، بحار الأنوار : ج 74 ص 230 ح 27 .

ص: 319

عیون أخبار الرضا علیه السلام به نقل از عبد السلام بن صالح هروی :از ابو الحسن الرضا علیه السلام شنیدم که می فرماید : «رحمت خدا بر آن بنده ای که قضیّه ما را زنده گردانَد!» . گفتم : چگونه قضیّه شما را زنده می کند؟ فرمود : «تعالیم ما را فرا می گیرد و آنها را به مردم می آموزد ؛ زیرا مردم اگر زیبایی های سخن ما را بدانند ، بی گمان، از ما پیروی می کنند» .

امام رضا علیه السلام به عبد العظیم حسنی :ای عبد العظیم! دوستانم را از جانب من سلام برسان و به آنان بگو که شیطان را به خود راه ندهند و ایشان را به راستگویی و امانتداری سفارش کن . به آنان توصیه کن که خاموشی گزینند و بحث های بیهوده را رها کنند و به یکدیگر روی آورند و به دیدن هم بروند ؛ زیرا این کارها، موجب نزدیک شدن به من می شوند . خود را سرگرم تکّه پاره کردن یکدیگر نکنند ؛ زیرا من به جان خودم سوگند یاد کرده ام که هر کس چنین کند و دوستی از دوستان مرا خشمگین سازد ، از خدا بخواهم که در دنیا سخت ترین عذاب را به او بچشاند و در آخرت از زیانکاران باشد . به آنان بگو که خداوند ، نیکوکارِ ایشان را آمرزیده و از بدکارشان گذشت کرده است ، مگر کسی که بدو شرک آورد یا دوستی از دوستان مرا آزار دهد و یا در باره به او قصد بدی داشته باشد ؛ زیرا [در این صورت ،] خداوند، او را نمی بخشد، تا زمانی که از این کارها [یا از این بداندیشی] دست بر دارد و اگر دست بر نداشت ، روح ایمان از دلش کنده می شود و از ولایت و دوستی من خارج می گردد و نصیبی در ولایت ما نخواهد داشت . پناه می برم به خدا از این، پناه می برم !

.


ص: 320

الفصل الثامن : حقوق أهل البیت علیهم السّلام8 / 1مَعرِفَهُ حُقوقِهِمرسول اللّه صلی الله علیه و آله :وَالَّذی نَفسی بِیَدِهِ ! لا یَنتَفِعُ عَبدٌ بِعَمَلِهِ إلّا بِمَعرِفَتِهِ بِحَقِّنا . (1)

عنه صلی الله علیه و آله :سِراجُ المُؤمِنِ مَعرِفَهُ حَقِّنا ، وأشَدُّ العَمی مَن عَمِیَ عَن فَضلِنا . (2)

الإمام علیّ علیه السلام :لَنا حَقٌّ ، فَإِن اُعطیناهُ ، وإلّا رَکِبنا أعجازَ الإِبِلِ وإن طالَ السُّری . (3)

عنه علیه السلام :مَن ماتَ مِنکُم عَلی فِراشِهِ وهُوَ عَلی مَعرِفَهِ حَقِّ رَبِّهِ وحَقِّ رَسولِهِ وأهلِ بَیتِهِ ماتَ شَهیدا ، ووَقَعَ أجرُهُ عَلَی اللّهِ ، وَاستَوجَبَ ثَوابَ ما نَوی مِن صالِحِ عَمَلِهِ ، وقامَت النِّیَّهُ مَقامَ إصلاتِهِ لِسَیفِهِ ، فَإِنَّ لِکُلِّ شَیءٍ مُدَّهً وأجَلاً . (4)

.

1- .الأمالی للمفید : ص 44 ح 2 ، الأمالی للطوسی : ص 187 ح 314 ، المحاسن : ج 1 ص 135 ح 169 کلّها عن عبدالرحمن ابن أبی لیلی عن الإمام الحسین علیه السلام نحوه ، بحار الأنوار : ج 27 ص 91 ح 45 ؛ المعجم الأوسط : ج 2 ص 360 ح 2230 عن ابن أبی لیلی عن الإمام الحسن علیه السلام نحوه .
2- .جامع الأخبار : ص 505 ح 1399 ، الخصال : ص 633 ح 10 عن أبی بصیر ومحمّد بن مسلم عن الإمام الصادق عن آبائه عن الإمام علیّ علیهم السلام ، تفسیر فرات : ص 368 ح 499 عن الإمام علیّ علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 10 ص 111 ح 1 .
3- .نهج البلاغه : الحکمه 22 ، المناقب لابن شهرآشوب : ج 1 ص 274 نحوه ، بحار الأنوار : ج 29 ص 446 ح 37 ؛ تاریخ الطبری : ج 4 ص 236 ، النهایه فی غریب الحدیث : ج 3 ص 185 ، تاریخ دمشق : ج 42 ص 429 کلّها نحوه .
4- .نهج البلاغه : الخطبه 190 ، تأویل الآیات الظاهره : ج 2 ص 668 ح 26 ولیس فیه ذیله ، غرر الحکم : ج 5 ص 435 ح 9061 ، عیون الحکم والمواعظ : ص 464 ح 8456 کلاهما نحوه ، بحار الأنوار : ج 52 ص 144 ح 63 .

ص: 321



فصل هشتم : حقوق اهل بیت علیهم السلام

8 / 1 شناخت حقوق اهل بیت علیهم السلام

فصل هشتم : حقوق اهل بیت علیهم السّلام8 / 1شناخت حقوق اهل بیت علیهم السّلامپیامبر خدا صلی الله علیه و آله :سوگند به آن که جانم در دست اوست ، هیچ بنده ای از کردارش سودی نمی برد ، مگر در پرتو شناخت حقّ ما .

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :چراغ مؤمن ، شناخت حقّ ماست و بدترین کوری ، [کوریِ] کسی است که برتری ما را نبیند .

امام علی علیه السلام :ما را حقّی است . اگر به ما داده شد [، چه بهتر] ، و گر نه [در پی آن]، بر دنباله اُشتر می نشینیم [و تن به سختی ها می دهیم] ، هر اندازه هم که [این] سفر شبانه (حق کشی) به درازا کشد .

امام علی علیه السلام :هر کس از شما در بستر خود بمیرد ، در حالی که حقّ پروردگار خویش و پیامبر او و حقّ خاندان پیامبر او را شناخته باشد ، شهید مرده است و مزدش با خدای سبحان است و مستوجب ثواب کردار شایسته ای خواهد بود که نیّت انجام آن را داشته است و نیّت او به جای شمشیر کشیدنش است ؛ زیرا هر چیزی را عُمری و سررسیدی است .

.


ص: 322

الخصال عن جابر بن یزید الجعفی عن الإمام الباقر علیه السلام ، قال :سَأَلتُهُ علیه السلام عَن قَولِ اللّهِ عز و جل : «ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْکِتَابَ الَّذِینَ اصْطَفَیْنَا مِنْ عِبَادِنَا فَمِنْهُمْ ظَالِمٌ لِّنَفْسِهِ وَ مِنْهُم مُّقْتَصِدٌ وَ مِنْهُمْ سَابِقٌ بِالْخَیْرَاتِ بِإِذْنِ اللَّهِ» (1) . فَقالَ : الظّالِمُ مِنّا (2) مَن لا یَعرِفُ حَقَّ الإِمامِ ، وَالمُقتَصِدُ العارِفُ بِحَقِّ الإِمامِ ، وَالسّابِقُ بِالخَیراتِ بِإِذنِ اللّهِ هُوَ الإِمامُ «جَنَّاتُ عَدْنٍ یَدْخُلُونَهَا» (3) یَعنِی السّابِقَ وَالمُقتَصِدَ . (4)

الإمام الصادق علیه السلام :إنَّ اللّهَ عز و جل أوضَحَ بِأَئِمَّهِ الهُدی مِن أهلِ بَیتِ نَبِیِّنا عَن دینِهِ ، وأبلَجَ بِهِم عَن سَبیلِ مِنهاجِهِ ، وفَتَحَ بِهِم عَن باطِنِ یَنابیعِ عِلمِهِ ، فَمَن عَرَفَ مِن اُمَّهِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله واجِبَ حَقِّ إمامِهِ، وَجَدَ طَعمَ حَلاوَهِ إیمانِهِ وعَلِمَ فَضلَ طَلاوَهِ إسلامِهِ. (5)

.

1- .فاطر : 32 .
2- .أی: من هذه الاُمّه.
3- .فاطر : 33 .
4- .معانی الأخبار : ص 104 ح 2 ، الکافی : ج 1 ص 215 ح 3 عن أحمد بن عمر عن الإمام الرضا علیه السلام ، الاعتقادات للصدوق : ص 112 عن الإمام الصادق علیه السلام ، الاحتجاج : ج 2 ص 301 ح 253 عن أبی بصیر عن الإمام الصادق علیه السلام وکلّها نحوه ، بحار الأنوار : ج 23 ص 214 ح 3 ؛ تفسیر الآلوسی : ج 22 ص 196 عن میسر بن عبد العزیز عن الإمام الصادق علیه السلام نحوه .
5- .الکافی : ج 1 ص 203 ح 2 ، الغیبه للنعمانی : ص 224 ح 7 ، بصائر الدرجات : ص 413 ح 2 وفیه «طلاقه» بدل «تلاوه» نحوه ، مختصر بصائر الدرجات : ص 89 وفیه «طراوه» بدل «تلاوه» وکلّها عن إسحاق بن غالب ، بحار الأنوار : ج 25 ص 151 ح 25 .

ص: 323

الخصال به نقل از جابر بن یزید جُعفی :از امام باقر علیهماالسلامدر باره این سخن خدای عز و جل : «سپس این کتاب را به آن بندگان خود که [آنان را] برگزیده بودیم ، به میراث دادیم . پس برخی از آنان بر خود ستمکارند و برخی از ایشان میانه رو و برخی از آنان در کارهای نیک به فرمان خدا، پیش گام اند» پرسیدم . فرمود : «ستمگرِ از میان ما [امّت اسلام]، کسی است که حقّ امام را نشناسد و میانه رو ، کسی است که حقّ امام را می شناسد و پیشی گیرنده در خوبی ها به اذن خدا ، همان امام است . «[در] بهشت های همیشگی [که] به آنها وارد می شوند» ، یعنی پیشی گیرنده و میانه رو [وارد بهشت می شوند]» .

امام صادق علیه السلام :خداوند عز و جل به وسیله پیشوایانِ هدایتِ از خاندان پیامبر ما، دینش را آشکار ساخت و به وسیله آنان، راهش را روشن نمود و به واسطه آنان، چشمه های پنهان دانش خود را گشود . پس، از امّت محمّد صلی الله علیه و آله ، هر که حقّ واجب امامش را بشناسد ، مزه شیرین ایمانش را می چشد و به ارزش دل پذیریِ اسلام خود، پی می برد .

.


ص: 324

8 / 2الحَثُّ عَلی رِعایَهِ حُقوقِهِمرسول اللّه صلی الله علیه و آله :اُذَکِّرُکُمُ اللّهَ فی أهلِ بَیتی ، اُذَکِّرُکُمُ اللّهَ فی أهلِ بَیتی ، اُذَکِّرُکُمُ اللّهَ فی أهلِ بَیتی . (1)

عنه صلی الله علیه و آله :أنشُدُکُمُ اللّهَ فی أهلِ بَیتی . (2)

عنه صلی الله علیه و آله :اُوصیکُم بِأَهلِ بَیتی خَیرا . (3)

عنه صلی الله علیه و آله :أنَا أوَّلُ وافِدٍ عَلَی العَزیزِ الجَبّارِ یَومَ القِیامَهِ وکِتابُهُ وأهلُ بَیتی ثُمَّ اُمَّتی ، ثُمَّ أسأَلُهُم : ما فَعَلتُم بِکِتابِ اللّهِ وبِأَهلِ بَیتی ؟ (4)

عنه صلی الله علیه و آله :أیُّهَا النّاسُ ! اللّهَ اللّهَ فی أهلِ بَیتی ، فَإِنَّهُم أرکانُ الدّینِ ومَصابیحُ الظُّلَمِ ومَعدِنُ العِلمِ . (5)

.

1- .صحیح مسلم : ج 4 ص 1873 ح 2408 ، سنن الدارمی : ج 2 ص 890 ح 3198 ، مسند ابن حنبل : ج 7 ص 75 ح 19285 کلّها عن زید بن أرقم ، کنز العمّال : ج 1 ص 178 ح 898 ؛ الطرائف : ص 115 ح 174 ، کشف المحجّه : ص 132 ، بحار الأنوار : ج 23 ص 108 ح 10 .
2- .المعجم الکبیر : ج 5 ص 183 ح 5027 ، الشفا : ج 2 ص 47 بزیاده «ثلاثا» فی آخره ، تفسیر الثعلبی : ج 8 ص 44 کلّها عن زید بن أرقم ، سبل الهدی والرشاد : ج 12 ص 397 کلاهما بزیاده «مرّتین» فی آخره ، کنز العمّال : ج 13 ص 640 ح 37619 ؛ العمده : ص 41 ح 26 عن زید بن أرقم .
3- .الإرشاد : ج 1 ص 184 ، الیقین : ص 448 عن یحیی بن عبد اللّه بن الحسن عن جدّه عن الإمام علیّ علیه السلام ، الاحتجاج : ج 1 ص 298 ح 52 عن یحیی بن عبد اللّه بن الحسن عن أبیه عن جدّه عن الإمام علیّ علیه السلام ، کفایه الأثر : ص 41 عن سلمان وفیه «عترتی» بدل «أهل بیتی» ، بحار الأنوار : ج 22 ص 468 ح 19 ؛ المستدرک علی الصحیحین : ج 2 ص 131 ح 2559 عن عبد الرحمن بن عوف وفیه «عترتی» بدل «أهل بیتی» ، کنز العمّال : ج 12 ص 101 ح 34184 .
4- .الکافی : ج 2 ص 600 ح 4 عن أبی الجارود عن الإمام الباقر علیه السلام وراجع : مختصر بصائر الدرجات : ص 89، الملهوف : ص 207 .
5- .خصائص الأئمّه : ص 75 عن عیسی الضریر عن الإمام الکاظم عن أبیه علیهماالسلام ، بحار الأنوار : ج 22 ص 487 ح 31 .

ص: 325



8 / 2 تشویق به پاسداشت حقوق اهل بیت علیهم السلام

8 / 2تشویق به پاسداشت حقوق اهل بیت علیهم السّلامپیامبر خدا صلی الله علیه و آله :در باره خاندانم، خدا را به یاد شما می آورم ! در باره خاندانم، خدا را به یاد شما می آورم ! در باره خاندانم، خدا را به یاد شما می آورم !

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :شما را به خدا در باره اهل بیتم سوگند می دهم [که حق و حرمتشان را پاس بدارید] .

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :شما را در باره عترتم، سفارش به نیکی می کنم .

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :من و کتاب خدا و اهل بیتم، نخستین کسانی هستیم که در روز قیامت بر خدای عزیز جبّار وارد می شویم و سپس امّتم وارد می شوند . آن گاه از ایشان می پرسم که: «با کتاب خدا و اهل بیت من، چه کردید؟» .

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :ای مردم! خدا را ، خدا را در باره اهل بیتم [در نظر بگیرید] ؛ چرا که آنان ارکان دین و چراغ های تاریکی ها و کان دانش اند .

.


ص: 326

عنه صلی الله علیه و آله :اللّهُمَّ أهلُ بَیتی وأنَا مُستَودِعُهُم کُلَّ مُؤمِنٍ وَمُؤمِنَهٍ . (1)

عنه صلی الله علیه و آله :مَن حَفِظَنی فی أهلِ بَیتی فَقَدِ اتَّخَذَ عِندَ اللّهِ عَهدا . (2)

عنه صلی الله علیه و آله :اِحفَظونی فی عِترَتی . (3)

عنه صلی الله علیه و آله :اُخلُفونی فی أهلِ بَیتی . (4)

عنه صلی الله علیه و آله :مُؤمِنو اُمَّتی یَحفَظونَ وَدیعَتی فی أهلِ بَیتی إلی یَومِ القِیامَهِ . (5)

عنه صلی الله علیه و آله :مَن أحَبَّ أن یُبارَکَ لَهُ فی أجَلِهِ ، وأن یُمَتِّعَهُ اللّهُ بِما خَوَّلَهُ فَلیَخلُفنی فی أهلی خِلافَهً حَسَنَهً . (6)

عنه صلی الله علیه و آله :إنَّکُم سَتُبتَلَونَ فی أهلِ بَیتی مِن بَعدی . (7)

الأمالی للصدوق عن ابن عبّاس :صَعِدَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله المِنبَرَ ، فَخَطَبَ وَاجتَمَعَ النّاسُ إلَیهِ فَقالَ صلی الله علیه و آله : یا مَعشَرَ المُؤمِنینَ ، إنَّ اللّهَ عز و جل أوحی إلَیَّ أنّی مَقبوضٌ إلی أن قالَ : أیُّهَا النّاسُ ! اِسمَعوا قَولی وَاعرِفوا حَقَّ نَصیحَتی ، ولا تَخلُفونی فی أهلِ بَیتی إلّا بِالَّذی اُمِرتُم بِهِ مِن حِفظِهِم ، فَإِنَّهُم حامَّتی وقَرابَتی وإخوَتی وأولادی ، وإنَّکُم مَجموعونَ ومُساءَلونَ عَنِ الثَّقَلَینِ ، فَانظُروا کَیفَ تَخلُفونّی فیهِما ، إنَّهُم أهلُ بَیتی . (8)

.

1- .بشاره المصطفی : ص 127 عن أنس ، بحار الأنوار : ج 22 ص 461 ح 8 ؛ تاریخ دمشق : ج 14 ص 170 ح 3510 عن أنس ، کنز العمّال : ج 12 ص 101 ح 34185 .
2- .ذخائر العقبی : ص 18 ، وراجع : بحار الأنوار : ج 87 ص 305 .
3- .الأمالی للطوسی : ص 703 ح 1504 ، کشف الغمّه : ج 2 ص 42 کلاهما عن زید عن الإمام زین العابدین عن الإمام الحسین علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 3 ص 51 ح 2 ؛ مسند الشهاب : ج 1 ص 419 ح 474 عن أنس .
4- .المعجم الأوسط : ج 4 ص 157 ح 3860 ، الصواعق المحرقه : ص 150 والحدیث مقبول عند المؤلّف وکلاهما عن ابن عمر .
5- .الکافی : ج 2 ص 46 ح 3 ، بشاره المصطفی : ص 157 کلاهما عن عبد العظیم الحسنیّ عن الإمام الجواد عن آبائه علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 68 ص 342 ح 13 .
6- .الإصابه : ج 1 ص 406 ح 604 عن عبد اللّه بن بدر عن أبیه ، کنز العمّال : ج 12 ص 99 ح 34171 ، بحار الأنوار : ج 23 ص 116 ح 31 .
7- .المعجم الکبیر : ج 4 ص 192 ح 4111 عن خالد بن عرفطه ، مجمع الزوائد : ج 9 ص 311 ح 15142 نقلاً عن البزّار ، کنز العمّال : ج 11 ص 124 ح 30877 .
8- .الأمالی للصدوق : ص 121 و 122 ح 112 ، بشاره المصطفی : ص 16 نحوه ، التحصین لابن طاووس : ص 598 ، نهج الإیمان : ص 155 ، بحار الأنوار : ج 38 ص 94 ح 10 .

ص: 327

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :خدایا! اهل بیتم ! من، آنان را نزد هر زن و مرد مؤمنی به امانت می سپارم .

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :هر کس مرا با [پاسداشت] اهل بیتم پاس بدارد ، در درگاه خداوند، به عهدی دست یافته است .

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :مرا با اهل بیتم پاس بدارید .

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :برای اهل بیتم، جانشین من باشید .

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :مؤمنان امّت من، اهل بیت مرا که ودیعه من [در میان ایشان] اند، تا روز قیامت، پاس می دارند .

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :هر که دوست دارد به عمرش برکت داده شود و خداوند ، او را از آنچه عطایش فرموده ، بهره مند سازد ، برای خانواده ام ، جانشین خوبی برای من باشد .

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :شما پس از من در مورد اهل بیتم آزموده خواهید شد .

الأمالی، صدوق به نقل از ابن عبّاس :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله بر منبر رفت و خطبه خواند و مردم گرد او جمع شدند . پس فرمود : «ای گروه مؤمنان! خداوند عز و جل به من وحی فرمود که جانم ستانده خواهد شد» تا آن جا که فرمود : «ای مردم! سخنم را بشنوید و حقّ خیرخواهی و اندرز مرا بشناسید و پس از من ، همچنان که فرمان داده شده اید ، اهل بیت مرا پاس بدارید ؛ زیرا آنان بستگان و نزدیکان و برادران و فرزندان من اند و شما [در روز قیامت] گرد آمده ، نسبت به رفتارتان با ثقلین ، مورد سؤال قرار خواهید گرفت . پس مواظب باشید که پس از من با این دو، چه می کنید . آنان، اهل بیت من اند .

.


ص: 328

بحار الأنوار عن ابن عبّاس :لَمّا رَجَعنا مِن حَجَّهِ الوَداعِ جَلَسنا مَعَ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله فی مَسجِدِهِ فَقالَ . . . وذکر الحدیث إلی أن قال : أیُّهَا النّاسُ ! اللّهَ اللّهَ فی عِترَتی وأهلِ بَیتی ، فَإِنَّ فاطِمَهَ بَضعَهٌ مِنّی ، ووَلَدَیها عَضُدایَ ، وأنَا وبَعلُها کَالضَّوءِ ، اللّهُمَّ ارحَم مَن رَحِمَهُم ، ولا تَغفِر لِمَن ظَلَمَهُم . (1)

الإمام علیّ علیه السلام فی وَصِیَّتِهِ :اللّهَ اللّهَ فی ذُرِّیَّهِ نَبِیِّکُم ، فَلا یُظلَمُنَّ بِحَضرَتِکُم وبَینَ ظَهرانیکُم وأنتُم تَقدِرونَ عَلَی الدَّفعِ عَنهُم . (2)

عنه علیه السلام لَمّا وَلّی مُحَمَّدَ بنَ أبی بَکرٍ مِصرَ :یا عِبادَ اللّهِ ، إنِ اتَّقَیتُم اللّهَ وحَفِظتُم نَبِیَّکُم فی أهلِ بَیتِهِ فَقَد عَبَدتُموهُ بِأَفضَلِ ما عُبِدَ ، وذَکَرتُموهُ بِأَفضَلِ ما ذُکِرَ ، وشَکَرتُموهُ بِأَفضَلِ ما شُکِرَ ، وأخَذتُم بِأَفضَلِ الصَّبرِ وَالشُّکرِ ، وَاجتَهَدتُم بِأَفضَلِ الاِجتِهادِ ، وإن کانَ غَیرُکُم أطوَلَ مِنکُم صَلاهً ، وأکثَرَ مِنکُم صِیاما ، فَأَنتُم أتقی للّهِِ عز و جلمِنهُم ، وأنصَحَ لِاُولِی الأَمرِ . (3)

.

1- .بحار الأنوار : ج 23 ص 143 ح 97 نقلاً عن شاذان بن جبرئیل فی کتاب «الروضه فی فضائل أمیر المؤمنین علیه السلام » و«الفضائل» .
2- .الکافی : ج 7 ص 52 ح 7 ، تهذیب الأحکام : ج 9 ص 177 ح 714 ، کتاب من لا یحضره الفقیه : ج 4 ص 191 ح 5433 کلاهما عن سلیم بن قیس نحوه ، بحار الأنوار : ج 42 ص 249 ح 51 ؛ جواهر المطالب : ج 2 ص 102 ، سبل الهدی والرشاد : ج 11 ص 306 ولیس فیهما ذیله .
3- .الأمالی للمفید : ص 263 ح 3 ، الأمالی للطوسی : ص 27 ح 31 کلاهما عن أبی إسحاق الهمدانی ، تحف العقول : ص 178 ، الغارات : ج 1 ص 236 عن عبایه وکلاهما نحوه ، بحار الأنوار : ج 33 ص 544 ح 720 ؛ شرح نهج البلاغه لابن أبی الحدید : ج 6 ص 68 عن عبد اللّه بن الحسن بن الحسن نحوه .

ص: 329

بحار الأنوار به نقل از ابن عبّاس :چون از حجّه الوداع بر گشتیم ، با پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در مسجد ایشان نشستیم . فرمود : «... ای مردم! خدا را ، خدا را در باره عترت و اهل بیتم [در نظر بگیرید] ؛ زیرا فاطمه پاره تن من است و دو پسر او، دو بازوی من اند ومن و شوهرش همچون نوریم . خدایا! رحم کن بر کسی که به آنان رحم می کند و نیامرز کسی را که بر ایشان ستم می کند!» .

امام علی علیه السلام در وصیّتش :خدا را ، خدا را در حقّ فرزندان پیامبرتان [در نظر بگیرید]! مبادا در حضور شما و در میان شما بر آنان ستمی رود ، در حالی که شما می توانید آن ستم را از ایشان دور کنید .

امام علی علیه السلام هنگامی که محمّد بن ابی بکر را استاندار مصر نمود :ای بندگان خدا! اگر از خدا پروا کنید و سفارش پیامبرتان را در باره اهل بیتش پاس بدارید ، بی گمان، خداوند را به بهترین وجه، عبادت کرده اید و به نیکوترین شکل، یادش نموده اید و به برترین وجه، سپاسش گفته اید و به عالی ترین نوع شکیبایی و شکرگزاری، دست یافته اید و برترین کوشش [در عبادت] را به عمل آورده اید ، هرچند دیگران نمازشان را طولانی تر از شما به جای آورند و بیشتر از شما روزه بگیرند ؛ چرا که [در این صورت ،] شما پروای خدا را بیشتر از آنان دارید و نسبت به زمامداران ، خیرخواه ترید .

.


ص: 330

الإمام الصادق علیه السلام :اِحفَظوا فینا ما حَفِظَ العَبدُ الصّالِحُ فِی الیَتیمَینِ ، وکانَ أبوهُما صالِحا . (1)

8 / 3عَناوینُ حُقوقِهِم8 / 3 1المَوَدَّهُالکتاب«قُل لَا أَسْئلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبَی وَ مَن یَقْتَرِفْ حَسَنَهً نَّزِدْ لَهُ فِیهَا حُسْنًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَکُورٌ» . (2)

گ «قُلْ مَا سَأَلْتُکُم مِّنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَکُمْ إِنْ أَجْرِیَ إِلَّا عَلَی اللَّهِ وَ هُوَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ شَهِیدٌ» . (3)

«قُلْ مَآ أَسْئلُکُمْ عَلَیْهِ مِنْ أَجْرٍ إِلَّا مَن شَآءَ أَن یَتَّخِذَ إِلَی رَبِّهِ سَبِیلاً» . (4)

الحدیثالإمام الصادق علیه السلام :إنَّ الأَنصارَ جاؤوا إلی رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله فَقالوا : یا رَسولَ اللّهِ ، إنّا کُنّا ضُلّالاً فَهَدانَا اللّهُ بِکَ ، وعَیلَهً فَأَغنانَا اللّهُ بِکَ ، فَاسأَلنا مِن أموالِنا ما شِئتَ فَهُوَ لَکَ ، فَأَنزَلَ اللّهُ عز و جل : «قُل لَا أَسْئلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبَی» . ثُمَّ رَفَعَ أبو عَبدِ اللّهِ یَدَهُ إلَی السَّماءِ وبَکی حَتَّی اخضَلَّت لِحیَتُهُ وقالَ : الحَمدُ للّهِِ الَّذی فَضَّلَنا . (5)

.

1- .الأمالی للطوسی : ص 273 ح 514 ، کشف الغمّه : ج 2 ص 374 کلاهما عن البرذون بن شبیب ، بحار الأنوار : ج 27 ص 203 ح 4 .
2- .الشوری : 23 .
3- .سبأ : 47 .
4- .الفرقان : 57 .
5- .دعائم الإسلام : ج1 ص67 ، تفسیر القمی : ج2 ص275 عن محمّد بن مسلم عن الإمام الباقر علیه السلام نحوه ، بحار الأنوار : ج 23 ص 238 ح 5 ؛ المعجم الکبیر : ج 12 ص 26 ح 12384 ، المعجم الأوسط : ج 6 ص 49 ح 5758 کلاهما عن ابن عبّاس ، الدرّ المنثور : ج 7 ص 348 نقلاً عن ابن مردویه عن سعید بن جبیر وکلّها نحوه .

ص: 331



8 / 3 عناوین حقوق اهل بیت علیهم السلام

8 / 3 - 1 دوستی
امام صادق علیه السلام :در باره ما همان چیزی را نگهداری کنید که آن بنده شایسته (خضر علیه السلام ) برای آن دو کودک یتیم که پدرشان مردی صالح بود نگهداری کرد .

8 / 3عناوین حقوق اهل بیت علیهم السّلام8 / 3 1دوستیقرآن«بگو: من به ازای آن [رسالتْ]، از شما مزدی نمی خواهم، مگر دوستی کردن با خویشاوندان و هر کس نیکی به جای آورد، برای او در ثواب آن، خواهیم افزود . قطعاً خدا آمرزنده و قدردان است» .

«بگو: هر مزدی که از شما خواستم، از آنِ خودتان است. مزد من، جز بر خدا نیست و او بر هر چیزی گواه است».

«بگو: برای این [رسالت]، مزدی از شما نمی خواهم،مگر کسی که بخواهد راهی به سوی پروردگارش در پیش گیرد».

حدیثامام صادق علیه السلام :انصار، نزد پیامبر خدا صلی الله علیه و آله آمدند و گفتند : ای پیامبر خدا! ما مردمی گم راه بودیم و خداوند به واسطه تو ما را راه نمایی کرد و تنگ دست بودیم و خدا به برکت وجود تو توانگرمان ساخت . بنا بر این ، از دارایی های ما هر چه می خواهی ، از ما بخواه تا به تو بدهیم . پس خداوند عز و جل این آیه را فرو فرستاد : «بگو : من به ازای آن، از شما مزدی نمی خواهم ، مگر دوستی کردن با خویشاوندان» . در این هنگام، امام صادق علیه السلام دستش را به طرف آسمان بالا برد و چندان گریست که محاسنش تر شد و فرمود : «سپاس، خدای را که به ما برتری بخشید» .

.


ص: 332

صحیح البخاری عن ابن عبّاس فی قَولِ اللّهِ عز و جل : «إِلَّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبَی» :قَالَ سَعیدُ بنُ جُبَیرٍ : قُربی آلِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله . (1)

فضائل الصحابه لابن حنبل عن ابن عبّاس :لَمّا نَزَلَت : «قُل لَا أَسْئلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبَی» قالوا : یا رَسولَ اللّهِ ، مَن قَرابَتُکَ هؤُلاءِ الَّذینَ وَجَبَت عَلَینا مَوَدَّتُهُم ؟ قالَ : عَلِیٌّ وفاطِمَهُ وَابناها علیهم السلام . (2)

الدرّ المنثور عن ابن عبّاس :قالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : «لَا أَسْئلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبَی» أن تَحفَظونی فی أهلِ بَیتی وتَوَدّوهُم بی . (3)

حلیه الأولیاء عن جابر :جاءَ أعرابیٌّ إلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله فَقالَ : یا مُحَمَّدُ ، اِعرِض عَلَیَّ الإِسلامَ ، فَقالَ : تَشهَدُ أن لا إلهَ إلَا اللّهُ وَحدَهُ لا شَریکَ لَهُ ، وأنَّ مُحَمَّدا عَبدُهُ ورَسولُهُ . قالَ : تَسأَلُنی عَلَیهِ أجرا ؟ قالَ : لا ، إلَا المَوَدَّهَ فِی القُربی . قالَ : قُربایَ أو قُرباکَ ؟ قالَ : قُربایَ ، قالَ : هاتِ اُبایِعکَ ، فَعَلی مَن لا یُحِبُّکَ ولا یُحِبُّ قُرباکَ لَعنَهُ اللّهِ ، قالَ صلی الله علیه و آله : آمینَ . (4)

.

1- .صحیح البخاری : ج 4 ص 1819 ح 4541 ، سنن الترمذی : ج 5 ص 377 ح 3251 ، السنن الکبری للنسائی : ج 6 ص 453 ح 11474 مسند ابن حنبل : ج 1 ص 614 ح 2599 ؛ العمده : ص 47 ح 35 ، بحار الأنوار : ج 23 ص 250 ح 24 .
2- .فضائل الصحابه لابن حنبل : ج 2 ص 669 ح 1141 ، المعجم الکبیر: ج 3 ص 47 ح 2641 ، الکشّاف : ج 3 ص 402 ، تفسیر الثعلبی : ج 8 ص 37 ؛ مجمع البیان : ج 9 ص 43 نحوه ، بحار الأنوار : ج 23 ص 233 .
3- .الدرّ المنثور : ج 7 ص 348 نقلاً عن أبی نعیم والدیلمی ، مجمع البیان : ج 9 ص 43 نحوه .
4- .حلیه الأولیاء : ج 3 ص 201 الرقم 242 ، کفایه الطالب : ص 90 ؛ الأمالی للمفید : ص 152 ح 3 عن عبد اللّه بن مسعود نحوه ، بحار الأنوار : ج 27 ص 102 ح 67 .

ص: 333

صحیح البخاری به نقل از ابن عبّاس، در باره آیه شریف : «جز دوستی کردن با خویشاوندان» :سعید بن جبیر گفت : [مقصود] ، خویشاوندان خاندان محمّد صلی الله علیه و آله اند .

فضائل الصحابه، ابن حنبل به نقل از ابن عبّاس :چون آیه : «بگو : من برای این از شما مزدی نمی خواهم ، جز دوستی کردن با خویشاوندان» نازل شد ، گفتند : ای پیامبر خدا! این خویشاوندان تو که دوستی آنان بر ما واجب گشته است ، چه کسانی هستند؟ فرمود : «علی و فاطمه و دو پسر او» .

الدرّ المنثور به نقل از ابن عبّاس :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود : « «من به ازای این از شما مزدی نمی خواهم ، جز دوستی کردن با خویشاوندان» ، به این است که مرا با اهل بیتم پاس دارید و آنها را به خاطر من دوست بدارید» .

حلیه الأولیاء به نقل از جابر :بادیه نشینی نزد پیامبر صلی الله علیه و آله آمد و گفت : ای محمّد! اسلام را به من بشناسان . پیامبر خدا فرمود : «گواهی می دهی که معبودی جز خدای یگانه و بی انباز نیست و محمّد ، بنده و فرستاده اوست» . بادیه نشین گفت : برای این کار، مزدی هم از من می خواهی؟ فرمود : «نه ، «مگر دوستی با خویشاوندان» » . گفت : خویشاوندان خودم، یا خویشاوندان تو؟ فرمود : «خویشاوندان من» . بادیه نشین گفت : بیا تا با تو بیعت کنم . لعنت خدا بر کسی که تو و خویشاوندانت را دوست نداشته باشد! پیامبر صلی الله علیه و آله گفت : «آمین» .

.


ص: 334

ینابیع المودّه عن ابن عبّاس :قالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله وقَد أرسَلَنی إلی حاجَهٍ : فَإِن أرَدتَ حاجَتَکَ فَأَحِبَّ عَلِیّا وذُرِّیَّتَهُ ، فَإِنَّ حُبَّهُم فرَضٌ مِنَ اللّهِ عز و جل لِلعِبادِ . (1)

رسول اللّه صلی الله علیه و آله :مَن أحَبَّ أن یَتَمَسَّکَ بِالعُروَهِ الوُثقی فَلیَتَمَسَّک بِحُبِّ عَلِیٍّ وأهلِ بَیتی . (2)

عنه صلی الله علیه و آله :مَن أرادَ أن یَتَمَسَّکَ بِعُروَهِ اللّهِ الوُثقَی الَّتی قالَ اللّهُ تَعالی فی کِتابِهِ ، فَلیُوالِ عَلِیَّ بنَ أبی طالِبٍ وَالحَسَنَ وَالحُسَینَ ، فَإِنَّ اللّهَ یُحِبُّهُما (3) مِن فَوقِ عَرشِهِ . (4)

الإمام علیّ علیه السلام :عَلَیکُم بِحُبِّ آلِ نَبِیِّکُم ، فَإِنَّهُ حَقُّ اللّهِ عَلَیکُم وَالموجِبُ عَلَی اللّهِ حَقَّکُم ، ألا تَرَونَ إلی قَولِ اللّهِ تَعالی : «قُل لَا أَسْئلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبَی» . (5)

تاریخ أصبهان عن زادان عن الإمام علیّ علیه السلام :فینا آلُ حم ، إنَّهُ لا یَحفَظُ مَوَدَّتَنا إلّا کُلُّ مُؤمِنٍ ، ثُمَّ قَرَأَ : «قُل لَا أَسْئلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبَی» . (6)

.

1- .ینابیع المودّه : ج 2 ص 292 ح 842 .
2- .عیون أخبار الرضا علیه السلام : ج 2 ص 58 ح 216 عن الحسن بن عبد اللّه التمیمیّ عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام ، المناقب لابن شهرآشوب : ج 3 ص 76 ، الصراط المستقیم : ج 1 ص 286 کلاهما عن الإمام الرضا علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله ، نهج الإیمان : ص 545 کلّها نحوه ، بحار الأنوار : ج 43 ص 270 ح 31 ؛ ینابیع المودّه : ج 2 ص 268 ح 761 عن الإمام علیّ علیه السلام .
3- .هکذا فی المصدر ، والظاهر أنّ الصواب «یحبّهم» .
4- .کامل الزیارات : ص 51 عن جابر عن الإمام الباقر علیه السلام ، عیون أخبار الرضا علیه السلام : ج 1 ص 292 ح 43 ، الأمالی للصدوق : ص 70 ح 37 کلاهما عن الحسین بن خالد عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله ، روضه الواعظین : ص 174 کلّها نحوه ، بحار الأنوار : ج 43 ص 270 ح 31 ؛ شواهد التنزیل : ج 1 ص 168 ح 177 عن الحسین بن خالد عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله نحوه .
5- .غرر الحکم : ج 4 ص 307 ح 6169 ، عیون الحکم والمواعظ : ص 342 ح 5847 .
6- .تاریخ أصبهان : ج 2 ص 134 ح 1309 ، الصواعق المحرقه : ص 170 والحدیث مقبول عند المؤلّف ، شواهد التنزیل : ج 2 ص 205 ح 838 ، تفسیر الآلوسی : ج 25 ص 31 کلّها عن زاذان ، کنز العمّال : ج 2 ص 290 ح 4030 ؛ مجمع البیان : ج 9 ص 43 عن زاذان ، بحار الأنوار : ج 23 ص 230 .

ص: 335

ینابیع المودّه به نقل از ابن عبّاس :پیامبر صلی الله علیه و آله مرا در پی حاجتی فرستاد و فرمود : «اگر به حاجتت رسیدی ،آن گاه علی و نسل او را دوست بدار ؛ زیرا خداوند عز و جلدوست داشتن آنان را بر بندگان واجب نموده است» .

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :هر که دوست دارد به دستگیره محکم چنگ زند ، به دوستی علی و اهل بیت من چنگ در زند .

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :هر که می خواهد به دستگیره محکم خداوند که خدای متعال در کتاب خود فرموده است چنگ در زند ، علی بن ابی طالب و حسن و حسین را دوست بدارد ؛ زیرا خداوند از فراز عرش ، آنان را دوست می دارد .

امام علی علیه السلام :بر شما باد دوست داشتن خاندان پیامبرتان ؛ زیرا آن حقّ خدا بر گردن شماست و موجب حقّ شما بر خدا می شود . آیا نمی بینید این سخن خدای متعال را که : «بگو : من در ازای این از شما مزدی نمی خواهم، مگر دوستی با خویشاوندان» ؟ .

تاریخ أصبهان به نقل از زادان :امام علی علیه السلام فرمود: «آل حا . میم ، در میان ماست . دوستیِ ما را پاس نمی دارد ، مگر آن که مؤمن است» . سپس این آیه را خواند : «بگو : من به ازای این از شما مزدی نمی خواهم ، مگر دوستی با خویشاوندان» .

.


ص: 336

الإمام علیّ علیه السلام :العُروَهُ الوُثقی المَوَدَّهُ لِالِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله . (1)

الإمام زین العابدین علیه السلام :خَطَبَ الحَسَنُ بنُ عَلِیٍّ علیه السلام النّاسَ حینَ قُتِلَ عَلِیٌّ علیه السلام ، فَحَمِدَ اللّهَ وأثنی عَلَیهِ ثُمَّ قالَ : . . . وأنَا مِن أهلِ البَیتِ الَّذِی افتَرَضَ اللّهُ مَوَدَّتَهُم عَلی کُلِّ مُسلِمٍ ، فَقالَ تَبارَکَ وتَعالی لِنَبِیِّهِ صلی الله علیه و آله : «قُل لَا أَسْئلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبَی وَ مَن یَقْتَرِفْ حَسَنَهً نَّزِدْ لَهُ فِیهَا حُسْنًا» فَاقتِرافُ الحَسَنَهِ مَوَدَّتُنا أهلَ البَیتِ . (2)

الإمام الحسین علیه السلام فی قَولِ اللّهِ عز و جل : «قُل لَا أَسْئلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبَی» :إنَّ القَرابَهَ الَّتی أمَرَ اللّهُ بِصِلَتِها وعَظَّمَ مِن حَقِّها وجَعَلَ الخَیرَ فیها ، قَرابَتُنا أهلَ البَیتِ الَّذینَ أوجَبَ اللّهُ حَقَّنا عَلی کُلِّ مُسلِمٍ . (3)

تفسیر فرات عن حکیم بن جبیر :سَأَلتُ عَلِیَّ بنَ الحُسَینِ بنِ عَلِیٍّ علیه السلام عَن هذِهِ الآیَهِ : «قُل لَا أَسْئلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبَی» ، قالَ : هِیَ قَرابَتُنا أهلَ البَیتِ مِن مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله . (4)

تفسیر الطبری عن أبی الدّیلم :لَمّا جیءَ بِعَلِیِّ بنِ الحُسَینِ علیه السلام أسیرا فَاُقیمَ عَلی دَرَجِ دِمَشقَ ، قامَ رَجُلٌ مِن أهلِ الشّامِ فَقالَ : الحَمدُ للّهِِ الَّذی قَتَلَکُم وَاستَأصَلَکُم وقَطَعَ قُربَی (5) الفِتنَهِ ، فَقالَ لَهُ عَلِیُّ بنُ الحُسَینِ علیه السلام : أقَرَأتَ القُرآنَ ؟ قالَ : نَعَم ، قالَ : أقَرَأتَ آلَ حم ؟ قالَ : قَرَأتُ القُرآنَ ولَم أقرَأ آلَ حم ؟ قالَ : ما قَرَأتَ : «قُل لَا أَسْئلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبَی» ؟ قالَ : وإنَّکُم لَأَنتُم هُم ؟ قالَ : نَعَم . (6)

.

1- .ینابیع المودّه : ج 1 ص 331 ح 2 عن حصین بن مخارق عن الإمام الکاظم عن آبائه علیهم السلام ؛ تأویل الآیات الظاهره : ج 1 ص 439 ح 11 عن زید بن علی .
2- .المستدرک علی الصحیحین : ج 3 ص 189 ح 4802 عن عمر بن علیّ ، المعجم الأوسط : ج 2 ص 336 ح 2155 عن أبی الطفیل ، مقاتل الطالبیّین : ص 62 عن زید بن علیّ بن الحسین بن زید بن الحسن ، شرح نهج البلاغه لابن أبی الحدید : ج 16 ص 30 عن هبیره بن مریم وکلّها من دون إسنادٍ إلی الإمام زین العابدین علیه السلام نحوه ؛ الأمالی للطوسی : ص 270 ح 501 عن أبی الطفیل من دون إسنادٍ إلی الإمام زین العابدین علیه السلام نحوه ، بحار الأنوار : ج 43 ص 361 ح 3 .
3- .تأویل الآیات الظاهره : ج 2 ص 545 ح 9 عن عبد الملک بن عمیر ، بحار الأنوار : ج 23 ص 251 ح 27 نقلاً عن کنز جامع الفوائد .
4- .تفسیر فرات : ص 392 ح 523 ، بحار الأنوار : ج 23 ص 247 ح 17 .
5- .کذا فی المصدر ، وفی تفسیر ابن کثیر : «قرنی» ، وفی تفسیر الثعلبی والعمده : «قرن» ، وکلاهما موافق للسیاق .
6- .تفسیر الطبری : ج 13 الجزء 25 ص 25 ، تفسیر ابن کثیر : ج 7 ص 188 ، تفسیر الثعلبی : ج 8 ص 311 ، تفسیر الآلوسی : ج 25 ص 31 نحوه ؛ العمده : ص 51 ح 46 ، بحار الأنوار : ج 23 ص 252 ح 31 .

ص: 337

امام علی علیه السلام :آن دستگیره محکم ، دوستی با خاندان محمّد صلی الله علیه و آله است .

امام زین العابدین علیه السلام :حسن بن علی علیه السلام پس از کشته شدن علی علیه السلام ، برای مردم سخنرانی کرد و پس از حمد و ثنای خداوند فرمود : «... من از خانواده ای هستم که خداوند ، دوستی آنان را بر هر مسلمانی فرض کرده است . او تبارک و تعالی به پیامبرش فرمود : «بگو : من به ازای این از شما مزدی نمی خواهم ، مگر دوستی کردن با خویشاوندان و هر کس نیکی به جای آورد ، برای او در ثواب آن، خواهیم افزود» . انجام دادن نیکی، همان دوستی ما اهل بیت است» .

امام حسین علیه السلام در باره آیه شریف : «بگو : من به ازای این از شما مزدی نمی خواهم ، مگر دوستی با خویشاوندان» :آن خویشاوندی ای که خداوند به صله [و نگهداشت پیوند آن] فرمان داده و آن را حقّی بزرگ داشته و خوبی را در آن قرار داده ، خویشاوندی ما اهل بیت است که خداوند ، حقّ ما را بر هر مسلمانی واجب ساخته است .

تفسیر فرات به نقل از حکیم بن جُبیر :از امام زین العابدین علیه السلام در باره این آیه : «بگو : من به ازای این از شما مزدی نمی خواهم ، مگر دوستی با خویشاوندان» پرسیدم . فرمود : «مقصود ، خویشاوندی ما اهل بیت محمّد صلی الله علیه و آله است» .

تفسیر الطبری به نقل از ابو دیلم :هنگامی که علی بن الحسین (زین العابدین) علیه السلام را به اسیری آوردند و بر روی پلکان [مسجد] دمشق نگه داشتند ، مردی از اهل شام برخاست و گفت : سپاس، خدایی را که شما را بکُشت و ریشه تان را بر کَنْد و شاخِ فتنه را قطع کرد ! علی بن الحسین علیه السلام به او فرمود : «آیا قرآن خوانده ای؟». مرد گفت : آری . فرمود : «آیا آل حا . میم را خوانده ای؟». مرد گفت : قرآن خوانده ام ؛ امّا آل «حا . میم» را نخوانده ام . فرمود : «نخوانده ای : «بگو : من به ازای این از شما مزدی نمی خواهم ، مگر دوستی خویشاوندان» ؟» . مرد گفت : شمایید آن خویشاوندان؟ فرمود : «آری» .

.


ص: 338

المحاسن عن سلام بن المستنیر :سَأَلتُ أبا جَعفَرٍ علیه السلام عَن قَولِ اللّهِ تَعالی : «قُل لَا أَسْئلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبَی» ، فَقالَ : هِیَ وَاللّهِ فَریضَهٌ مِنَ اللّهِ عَلَی العِبادِ لُِمحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله فی أهلِ بَیتِهِ . (1)

الإمام الباقر علیه السلام فی قَولِهِ تَعالی : «قُل لَا أَسْئلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبَی» :هُمُ الأَئِمَّهُ علیهم السلام . (2)

عنه علیه السلام فی قَولِهِ تَعالی : «قُل مَا سَأَلْتُکُم مِّنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَکُمْ» :الأَجرُ الَّذی هُوَ المَوَدَّهُ فِیالقُربَی الَّتی لَم أسأَلکُم غَیرَها فَهُوَ لَکُم ، تَهتَدونَ بِها وتَسعَدونَ بِها ، وتَنجونَ مِن عَذابِ اللّهِ یَومَ القِیامَهِ . (3)

الکافی عن الفضیل عن الإمام الباقر علیه السلام ، قال :نَظَرَ [أبو جَعفَرٍ علیه السلام ] إلَی النّاسِ یَطوفونَ حَولَ الکَعبَهِ فَقالَ : هکَذا کانوا یَطوفونَ فِی الجاهِلِیَّهِ ، إنّما اُمِروا أن یَطوفوا بِها ثُمَّ یَنفِروا إلَینا فَیُعلِمونا وَلایَتَهُم ومَوَدَّتَهُم ویَعرِضوا عَلَینا نُصرَتَهُم . ثُمَّ قَرَأَ هذِهِ الآیَهَ : «فَاجْعَلْ أَفْئدَهً مِّنَ النَّاسِ تَهْوِی إِلَیْهِمْ» (4) . (5)

.

1- .المحاسن : ج 1 ص 240 ح 441 ، دعائم الإسلام : ج 1 ص 68 نحوه ، بحار الأنوار : ج 23 ص 239 ح 7 .
2- .الکافی : ج 1 ص 413 ح 7 ، المحاسن : ج 1 ص 241 ح 443 کلاهما عن عبد اللّه بن عجلان ، بحار الأنوار : ج 23 ص 240 ح 9 ، وراجع : المستدرک علی الصحیحین : ج 3 ص 189 ح 4802 .
3- .ینابیع المودّه : ج 1 ص 316 ح 5 نقلاً عن المناقب ؛ الکافی : ج 8 ص 379 ح 574 ، تأویل الآیات الظاهره : ج 2 ص 547 ح 14 کلاهما عن جابر نحوه ، بحار الأنوار : ج 23 ص 253 ح 32 .
4- .إبراهیم : 37 .
5- .الکافی : ج 1 ص 392 ح 1 ، تفسیر العیاشی : ج 2 ص 234 ح 43 بزیاده «فقال : آل محمّد آل محمّد ، ثم قال : إلینا إلینا» فی آخره ، بحار الأنوار : ج 68 ص 87 ح 12 .

ص: 339

المحاسن به نقل از سلام بن مستنیر :از امام باقر علیه السلام در باره این سخن خدای متعال : «بگو : من به ازای این از شما مزدی نمی خواهم ، مگر دوستی با خویشاوندان» پرسیدم . فرمود : «به خدا سوگند، این (دوستی) ، فریضه ای است که خداوند نسبت به اهل بیت محمّد بر عهده بندگان نهاده است» .

امام باقر علیه السلام در باره آیه : «بگو : من به ازای این از شما مزدی نمی خواهم ، مگر دوستی با خویشاوندان» :«[مقصود ،] امامان علیهم السلام اند» .

امام باقر علیه السلام در باره آیه : «بگو : هر مزدی که از شما خواستم ، از آنِ خودتان» :[یعنی : ]این مزد که دوستی با خویشاوندان است و من جز آن، چیزی از شما نمی خواهم، در حقیقت برای خود شماست ؛ زیرا شما به واسطه آن، هدایت می شوید و به خوش بختی می رسید و در روز قیامت ، از عذاب خدا رهایی می یابید .

الکافی به نقل از فضیل :امام باقر علیه السلام به مردمی که گرد کعبه طواف می کردند ، نگاه کرد و فرمود : «در زمان جاهلیت [هم] این گونه طواف می کردند . در حقیقت ، مردم مأمورند که گِرد آن طواف کنند و سپس به سوی ما بیایند و مراتب ولایت و دوستی خود را به اطّلاع ما برسانند و یاری و حمایت خود را به ما اعلام کنند» و آن گاه این آیه : «دل های برخی مردم را به سوی آنان گرایش ده» را قرائت نمود .

.


ص: 340

الإمام الباقر علیه السلام :لَمّا قُبِضَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله باتَ آلُ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله بِأَطوَلِ لَیلَهٍ إلی أن قالَ : فَبَینا هُم کَذلِکَ إذ أتاهُم آتٍ لا یَرَونَهُ ویَسمَعونَ کَلامَهُ فَقالَ : السَّلامُ عَلَیکُم أهلَ البَیتِ ورَحمَهُ اللّهِ وبَرَکاتُهُ . . . فَأَنتُمُ الأَمانَهُ المُستَودَعَهُ ، ولَکُمُ المَوَدَّهُ الواجِبَهُ وَالطّاعَهُ المَفروضَهُ . (1)

الکافی عن إسماعیل بن عبد الخالق :سَمِعتُ أبا عَبدِ اللّهِ علیه السلام یَقولُ لِأَبی جَعفَرٍ الأَحوَلِ وأنَا أسمَعُ : أتَیتَ البَصرَهَ ؟ فَقالَ : نَعَم ، قالَ : کَیفَ رَأیتَ مُسارَعَهَ النّاسِ إلی هذَا الأَمرِ ودُخولَهُم فیهِ ؟ قالَ : وَاللّهِ إنَّهُم لَقَلیلٌ ، ولَقَد فَعَلوا وإنَّ ذلِکَ لَقَلیلٌ ، فَقالَ : عَلَیکَ بِالأَحداثِ فَإِنَّهُم أسرَعُ إلی کُلِّ خَیرٍ . ثُمَّ قالَ : ما یَقولُ أهلُ البَصرَهِ فی هذِهِ الآیَهِ : «قُل لَا أَسْئلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبَی» ؟ قُلتُ : جُعِلتُ فِداکَ ، إنَّهُم یَقولونَ : إنَّها لِأَقارِبِ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، فَقالَ : کَذَبوا ، إنَّما نَزَلَت فینا خاصَّهً فی أهلِ البَیتِ فی عَلِیٍّ وفاطِمَهَ وَالحَسَنِ وَالحُسَینِ أصحابِ الکِساءِ علیهم السلام . (2)

الإمام الصادق علیه السلام :إنَّ الرَّجُلَ رُبَّما یُحِبُّ الرَّجُلَ ویُبغِضُ وُلدَهُ ، فَأَبَی اللّهُ عز و جل إلّا أن یَجعَلَ حُبَّنا مَفتَرَضا أخَذَهُ مَن أخَذَهُ ، وتَرَکَهُ مَن تَرَکَهُ واجِبا ، فَقالَ : «قُل لَا أَسْئلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبَی» . (3)

.

1- .الکافی : ج 1 ص 445 ح 19 ، الاُصول الستّه عشر : ص 337 ح 558 ، بحار الأنوار : ج 22 ص 537 ح 39 .
2- .الکافی : ج 8 ص 93 ح 66 ، قرب الإسناد : ص 128 ح 450 نحوه ، بحار الأنوار : ج 23 ص 236 ح 2 .
3- .المحاسن : ج 1 ص 240 ح 440 عن محمّد بن مسلم ، بحار الأنوار : ج 23 ص 239 ح 6 .

ص: 341

امام باقر علیه السلام :چون پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در گذشت ، خاندان محمّد صلی الله علیه و آله [از شدّت تأثّر و اندوه]، طولانی ترین شب را گذراندند... . در چنان حال و هوایی، ناگهان یکی بر آنان وارد شد که خودش را نمی دیدند ؛ امّا سخنش را می شنیدند . او گفت : درود و رحمت و برکات خدا بر شما اهل بیت باد ... ! شمایید آن امانتِ سپرده شده . دوستی شما [بر مردم ]واجب است و اطاعت از شما فریضه .

الکافی به نقل از اسماعیل بن عبد الخالق :شنیدم امام صادق علیه السلام به ابو جعفرِ احول می فرماید و من هم می شنیدم که : «به بصره هم رفتی؟». گفت : آری . فرمود : «استقبال مردم از این قضیّه (امامت و ولایت) را چگونه دیدی؟». گفت : به خدا سوگند که شمارِ چنین کسانی، اندک است . کارهایی کرده اند ؛ امّا اندک است . فرمود : «بر تو باد نوجوانان ؛ زیرا این گروه ، بیشتر به سوی کارهای خوب می شتابند» و سپس فرمود : «مردم بصره در باره این آیه : «بگو : من به ازای این از شما مزدی نمی خواهم ، مگر دوستی با خویشاوندان» ؟» . چه می گویند. گفتم : فدایت شوم! آنها می گویند : این آیه در باره نزدیکان پیامبر خداست . فرمود : «اشتباه می کنند . این آیه در خصوص ما اهل بیت نازل شده است ؛ در باره علی و فاطمه و حسن و حسین ؛ یعنی : اصحاب کسا علیهم السلام » .

امام صادق علیه السلام :گاه انسان به کسی مهر می ورزد ؛ امّا فرزند او را دشمن می دارد ؛ لیکن خداوند عز و جل جز این نخواست که مهروَرزی به ما را واجب گرداند که عدّه ای آن را گرفتند و عدّه ای رهایش کردند ؛ فرموده است : «بگو : من به ازای این از شما مزدی نمی خواهم ، مگر دوستی با خویشاوندان» .

.


ص: 342

الإمام الهادی علیه السلام فِی الزِّیارَهِ الجامِعَهِ الَّتی یُزارُ بِهَا الأَئِمَّهُ علیهم السلام :بِأَبی أنتُم واُمّی ونَفسی ، بِمُوالاتِکُم عَلَّمَنَا اللّهُ مَعالِمَ دینِنا ، وأصلَحَ ما کانَ فَسَدَ مِن دُنیانا ، وبِمُوالاتِکُم تَمَّتِ الکَلِمَهُ وعَظُمَتِ النِّعمَهُ وَائتَلَفَتِ الفُرقَهُ ، وبِمُوالاتِکُم تُقبَلُ الطّاعَهُ المُفتَرَضَهُ ، ولَکُمُ المَوَدَّهُ الواجِبَهُ . (1)

مصباح الزائر فی دعاء النّدبه :ثُمَّ جَعَلتَ أجرَ مُحَمَّدٍ صَلَواتُکَ عَلَیهِ وآلِهِ مَوَدَّتَهُم فی کِتابِکَ ، فَقُلتَ : «قُل لَا أَسْئلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبَی» ، وقُلتَ : «مَا سَأَلْتُکُم مِّنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَکُمْ» ، وقُلتَ : «مَآ أَسْئلُکُمْ عَلَیْهِ مِنْ أَجْرٍ إِلَّا مَن شَآءَ أَن یَتَّخِذَ إِلَی رَبِّهِ سَبِیلاً» ، فَکانوا هُمُ السَّبیلَ إلَیکَ ، وَالمَسلَکَ إلی رِضوانِکَ . (2)

8 / 3 2التَّمَسُّکُرسول اللّه صلی الله علیه و آله :أنَا وأهلُ بَیتی شَجَرَهٌ فِی الجَنَّهِ وأغصانُها فِی الدُّنیا ، فَمَن تَمَسَّکَ بِنَا اتَّخَذَ إلی رَبِّهِ سَبیلاً . (3)

عنه صلی الله علیه و آله :مَن تَمَسَّکَ بِعِترَتی مِن بَعدی کانَ مِنَ الفائِزینَ . (4)

.

1- .تهذیب الأحکام : ج 6 ص 100 ح 177 ، وراجع : ص 217 ح 6495 من کتابنا هذا .
2- .مصباح الزائر : ص 447 ، المزار الکبیر : ص 576 نحوه ، الإقبال : ج 1 ص 506 ، بحار الأنوار : ج 102 ص 105 ذیل ح 2 .
3- .ذخائر العقبی : ص 48 ، الصواعق المحرقه : ص 236 والحدیث مقبول عند المؤلّف وراجع : ینابیع المودّه : ج 2 ص 113 ح 317 و ص 439 ح 209 .
4- .کفایه الأثر : ص 22 عن ابن عبّاس و ص 137 عن حذیفه بن الیمان ، بحار الأنوار : ج 36 ص 287 ح 109 .

ص: 343



8 / 3 - 2 تمسّک
اشاره

امام هادی علیه السلام در زیارت جامعه که امامان علیهم السلام را بِدان زیارت می کنند :پدر و مادرم و جانم فدای شما! به واسطه ولایت [و دوستی] شماست که خداوند ، نشانه های دینمان را به ما آموخت و تباهی های دنیای ما را به سامان آورد و به واسطه ولایت [و دوستی] شماست که کلمه[ی توحید] ، کامل گشت و نعمت ، تمام شد و جدایی به اتّحاد انجامید و به واسطه ولایت [و دوستی] شماست که طاعت [و عباداتِ ]واجب، پذیرفته می شود و آن دوستی ای که واجب گشته است، مخصوص شماست .

مصباح الزائر در دعای ندبه :آن گاه در کتاب خود ، مُزد محمّد که درودهایت بر او و خاندانش باد را دوستی با خاندان او قرار دادی و فرمودی : «بگو : من به ازای این ، مزدی از شما نمی خواهم ، جز دوستی با خویشاوندان» و نیز فرمودی : «هر مزدی که از شما خواستم ، از آنِ خودتان است» و باز فرمودی : «برای این از شما مزدی نمی خواهم ، مگر کسی که بخواهد راهی به سوی پروردگارش در پیش گیرد» . اینان، همان راهی هستند که به تو می رسد و همان مسیری هستند که به خشنودی تو می انجامد .

8 / 3 2تمسّکپیامبر خدا صلی الله علیه و آله :من و اهل بیتم، درختی هستیم که در بهشت است و شاخه های آن در دنیاست . پس هر که به ما چنگ آویزد ، راهی به سوی پروردگارش در پیش گرفته است .

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :هر که پس از من به عترتم تمسّک جوید ، از رستگاران است .

.


ص: 344

عنه صلی الله علیه و آله :الأَئِمَّهُ بَعدِی اثنا عَشَرَ ، تِسعَهٌ مِن صُلبِ الحُسَینِ ، ومِنّا مَهدِیُّ هذِهِ الاُمَّهِ . مَن تَمَسَّکَ مِن بَعدی بِهِم فَقَدِ استَمسَکَ بِحَبلِ اللّهِ ، ومَن تَخَلّی مِنهُم فَقَد تَخَلّی مِنَ اللّهِ . (1)

عنه صلی الله علیه و آله :تَمَسَّکوا بِطاعَهِ أئِمَّتِکُم ولا تُخالِفوهُم ، فَإِنَّ طاعَتَهُم طاعَهُ اللّهِ ، وإنَّ مَعصِیَتَهُم مَعصِیَهُ اللّهِ . (2)

عنه صلی الله علیه و آله :مَن أحَبَّ أن یَرکَبَ سَفینَهَ النَّجاهِ ویَستَمسِکَ بِالعُروَهِ الوُثقی ویَعتَصِمَ بِحَبلِ اللّهِ المَتینِ ، فَلیُوالِ عَلِیّا بَعدی ، وَلیُعادِ عَدُوَّهُ ، وَلیَأتَمَّ بِالأَئِمَّهِ الهُداهِ مِن وُلدِهِ ، فَإِنَّهُم خُلَفائی وأوصِیائی ، وحُجَجُ اللّهِ عَلَی الخَلقِ بَعدی ، وسادَهُ اُمَّتی ، وقادَهُ الأَتقِیاءِ إلَی الجَنَّهِ ، حِزبُهُم حِزبی وحِزبی حِزبُ اللّهِ ، وحِزبُ أعدائِهِم حِزبُ الشَّیطانِ . (3)

کفایه الأثر عن أبی ذرّ :سَمِعتُهُ [أیِ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله ] یَقولُ لِعَلِیٍّ علیه السلام : یا عَلِیُّ ، مَن أحَبَّکُم وتَمَسَّکَ بِکُم فَقَد تَمَسَّکَ بِالعُروَهِ الوُثقی . (4)

الإمام علیّ علیه السلام :قالَ لی رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : یا عَلِیُّ ، . . . أنتُم حُجَّهُ اللّهِ عَلی خَلقِهِ وَالعُروَهُ الوُثقی ، مَن تَمَسَّکَ بِهَا اهتَدی ، ومَن تَرَکَها ضَلَّ . (5)

.

1- .کفایه الأثر : ص 94 عن عثمان بن عفّان عن أبیه ، الصراط المستقیم : ج 2 ص 122 عن عمر ولیس فیه ذیله نحوه ، بحار الأنوار : ج 36 ص 317 ح 166 .
2- .المعجم الکبیر: ج 22 ص 374 ح 935 و 936 ، الإصابه : ج 7 ص 293 الرقم 10482 ، السنّه لابن أبی عاصم : ص 499 ح 1080 ، تاریخ دمشق: ج 26 ص 91 ح 5500 ، اُسد الغابه : ج 6 ص 263 الرقم 6210 کلّها عن أبی لیلی الأشعری ، کنز العمّال : ج 6 ص 59 ح 14838 .
3- .الأمالی للصدوق : ص 70 ح 37 ، عیون أخبار الرضا علیه السلام : ج 1 ص 292 ح 43 ، إرشاد القلوب : ص 424 ، وکلّها عن الحسین بن خالد عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام ، بشاره المصطفی : ص 15 عن داود بن سلیمان عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام وفیه «وأحبائی» بدل «وأوصیائی» ، روضه الواعظین : ص 174 ، بحار الأنوار : ج 23 ص 144 ح 100 .
4- .کفایه الأثر : ص 71 ، إرشاد القلوب : ص 415 ، بحار الأنوار : ج 36 ص 302 ح 140 .
5- .الأمالی للمفید : ص 110 ح 9 عن محمّد بن عبد اللّه بن علیّ بن الحسین بن زید بن علیّ بن الحسین عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 23 ص 142 ح 93 .

ص: 345

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :امامان پس از من ، دوازده نفرند که نُه نفر آنان از پشت حسین هستند و مهدی این امّت، از ماست . هر که پس از من به ایشان تمسّک جوید ، هر آینه به ریسمان خدا چنگ زده است و هر که آنان را ترک گوید، خدا را ترک گفته است .

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :به [رشته] فرمان برداری از امامانتان چنگ زنید و از فرمانشان سرپیچی نکنید ؛ زیرا اطاعت از آنان، اطاعت از خدا و نافرمانی کردن از آنها، نافرمانی از خداست .

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :هر که دوست دارد بر کشتی نجات بنشیند و به دستگیره محکم، چنگ آویزد و ریسمان استوار خدا را بگیرد ، باید پس از من، علی را دوست بدارد و با دشمن او دشمنی کند و امامانِ هدایتگر از نسل او را به پیشوایی بپذیرد ؛ زیرا آنان پس از من ، جانشینان و اوصیای من و حجّت خدا بر خلق و سَروران امّت اند و پرهیزگاران را به سوی بهشت می برند . حزب آنان، حزب من است و حزب من، حزب خداست و حزب دشمنان آنان، حزب شیطان است .

کفایه الأثر به نقل از ابو ذر :شنیدم پیامبر صلی الله علیه و آله به علی علیه السلام می فرماید : «ای علی! هر که شما را دوست بدارد و به دامن شما چنگ زند ، هر آینه به دستگیره محکم چنگ زده است» .

امام علی علیه السلام :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله به من فرمود : «ای علی! ... شما حجّت خدا بر خلق او و آن دستگیره محکم هستید که هر کس بِدان چنگ زند ، هدایت می شود و هر که رهایش کند ، گم راه می گردد» .

.


ص: 346

عنه علیه السلام :مَن تَمَسَّکَ بِنا لَحِقَ ، مَن تَخَلَّفَ عَنّا غَرِقَ . (1)

عنه علیه السلام :أینَ تَذهَبونَ وأنّی تُؤفَکونَ ، وَالأَعلامُ قائِمَهٌ ، وَالآیاتُ واضِحَهٌ ، وَالمَنارُ مَنصوبَهٌ ؟! فَأَینَ یُتاهُ بِکُم ؟! وکَیفَ تَعمَهونَ وبَینَکُم عِترَهُ نَبِیِّکُم ، وهُم أزِمَّهُ الحَقِّ ، وأعلامُ الدّینِ ، وألسِنَهُ الصِّدقِ ؟! فَأَنزِلوهُم بِأَحسَنِ مَنازِلِ القُرآنِ ، ورِدوهُم وُرودَ الهیمِ العِطاشِ . (2)

عنه علیه السلام :عَلَیکُم بِتَقوَی اللّهِ وطاعَهِ مَن أطاعَ اللّهَ مِن أهلِ بَیتِ نَبِیِّکُم ، الَّذینَ هُم أولی بِطاعَتِکُم فیما أطاعُوا اللّهَ فیهِ مِنَ المُنتَحِلینَ المُدَّعینَ المُقابِلینَ إلَینا ، یَتَفَضَّلونَ بِفَضلِنا ویُجاحِدونّا أمرَنا ، ویُنازِعونّا حَقَّنا ، ویُدافِعونّا عَنهُ ، فَقَد ذاقوا وَبالَ مَا اجتَرَحوا ، فَسَوفَ یَلقَون غَیّا . (3)

عنه علیه السلام :اُنظُروا أهلَ بَیتِ نَبِیِّکُم ، فَالزَموا سَمتَهُم ، وَاتَّبِعوا أثَرَهُم ، فَلَن یُخرِجوکُم مِن هُدیً ، ولَن یُعیدوکُم فی رَدیً ، فَإِن لَبَدوا فَالبُدوا وإن نَهَضوا فَانهَضوا ، ولا تَسبِقوهُم فَتَضِلّوا ولا تَتَأَخَّروا عَنهُم فَتَهلِکوا . (4)

عنه علیه السلام :لَنا رایَهُ الحَقِّ ، مَنِ استَظَلَّ بِها کَنَّتهُ ، ومَن سَبَقَ إلَیها فازَ ، ومَن تَخَلَّفَ عَنها هَلَکَ ، ومَن فارَقَها هَوی ، ومَن تَمَسَّکَ بِها نَجا . (5)

.

1- .الأمالی للطوسی : ص 654 ح 1354 ، کمال الدین : ص 206 ح 20 وفیه «تأخّر» بدل «تخلّف» ، المناقب لابن شهرآشوب : ج 4 ص 206 ، کلّها عن خیثمه الجعفیّ عن الإمام الباقر علیه السلام ، الخصال : ص 627 ح 10 عن محمّد بن مسلم عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام نحوه ، تحف العقول : ص 116 ، بحار الأنوار : ج 27 ص 88 ح 39 .
2- .نهج البلاغه : الخطبه 87 ، أعلام الدین : ص 128 ولیس فیه «وأعلام الدین» ، عیون الحکم والمواعظ : ص 130 ح 2942 نحوه ، بحار الأنوار : ج 2 ص 57 ح 36 .
3- .وقعه صفّین : ص 4 ، الإرشاد : ج 1 ص 259 وفیه «القائلین» بدل «المقابلین» کما فی بعض نسخ وقعه صفّین ، الأمالی للمفید : ص 127 ح 5 عن عبد الرحمن بن عبید بن الکنود ، بحار الأنوار : ج 32 ص 351 ح 334 ، شرح نهج البلاغه لابن أبی الحدید : ج 3 ص 103 وفیه «المستحلّین» بدل «المنتحلین» .
4- .نهج البلاغه : الخطبه 97 ، بحار الأنوار : ج 34 ص 82 ح 938 .
5- .الخصال : ص 633 ح 10 عن أبی بصیر ومحمّد بن مسلم عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 10 ص 111 ح 1 ، وراجع : تفسیر فرات : ص 368 ح 499 .

ص: 347

امام علی علیه السلام :هرکه به ما چنگ زند ، به ساحل نجات می رسد و هر که رهایمان کند ، غرق می شود .

امام علی علیه السلام :به کجا می روید و به کدامین سو منحرفتان می کنند ، در حالی که علامت ها برپایند و نشانه ها آشکارند و مناره ها بر افراشته اند؟! از چه رو ، این چنین سرگشته و گم راهید، با این که عترت پیامبرتان که زمامداران حق و نشانه های دین و زبان های راستی اند ، در میان شمایند؟! پس آنان را همچون قرآن ، حرمت نهید و فرمان برید و به [سرچشمه فیض] آنان در آیید ، آن گونه که اشتران تشنه کام به آبشخور هجوم می برند .

امام علی علیه السلام :بر شما باد پروا داشتن از خداوند و فرمانبری از کسانی از اهل بیت پیامبرتان که از خدا فرمان می برد؛ همانان که به دلیل اطاعتشان از خدا، سزاوارترند که فرمانشان برید تا از کسانی که به دروغ ، خود را به حقّ منتسب می کنند و دَم از آن می زنند و رو در روی ما ایستاده اند و فضایل ما را به خود می بندند و امر ما را انکار می کنند و بر سر غصب حقّ ما ، با ما می ستیزند و ما را از آن کنار می زنند . البتّه اینان کیفر آنچه را مرتکب شدند ، چشیدند و به زودی، کیفر تبهکاری خود را خواهند دید .

امام علی علیه السلام :به اهل بیت پیامبرتان بنگرید و راه و روش آنان را در پیش گیرید و پیرو ایشان باشید ؛ زیرا آنان هرگز شما را از راه راست بیرون نمی برند و هیچ گاه به نابودی نمی کشانند . اگر آنها نشستند ، شما نیز بنشینید و اگر برخاستند ، برخیزید و بر ایشان پیشی نگیرید، که گم راه می شوید، و از آنها عقب نمانید، که به هلاکت می افتید .

امام علی علیه السلام :رایت حق، در دست ماست . هر که در سایه آن در آید ، او را پناه می دهد و هر که به سوی آن بشتابد ، رستگار می گردد و هر که از آن وا پس ماند ، نابود می شود و هر که از آن جدا گردد ، [به وادی هلاکت وضلالت ]فرو می افتد و هر که بِدان چنگ زند ، نجات می یابد .

.


ص: 348

عنه علیه السلام :مَن تَمَسَّکَ بِنَا لَحِقَ ، ومَن سَلَکَ غَیرَ طَریقَتِنا غَرِقَ . لُِمحِبّینا أفواجٌ مِن رَحمَهِ اللّهِ ، ولِمُبغِضینا أفواجٌ مِن غَضَبِ اللّهِ . وطَریقُنَا القَصدُ ، وفی أمرِنَا الرُّشدُ . (1)

عنه علیه السلام فی أوَّلِ خُطبَهٍ خَطَبَها بَعدَ بَیعَهِ النّاسِ لَهُ عَلَی الأَمرِ :ألا إنَّ أبرارَ عِترَتی وأطائِبَ أرومَتی أحلَمُ النّاسِ صِغارا ، وأعلَمُ النّاسِ کِبارا . ألا وإنّا أهلُ بَیتٍ مِن عِلمِ اللّهِ عَلِمنا ، وبِحُکمِ اللّهِ حَکَمنا ، وبِقَولٍ صادِقٍ أخَذنا ، فَإِن تَتَّبِعوا آثارَنا تَهتَدوا بِبَصائِرِنا ، وإن لَم تَفعَلوا یُهلِککُمُ اللّهُ بِأَیدینا . مَعَنا رایَهُ الحَقِّ ، مَن تَبِعَها لَحِقَ ، ومَن تَأَخَّرَ عَنها غَرِقَ ، ألا وبِنا تُدرَکَ تِرَهُ کُلِّ مُؤمِنٍ ، وبِنا تُخلَعُ رِبقَهُ الذُّلِّ مِن أعناقِهِم ، وبِنا فُتِحَ لا بِکُم ، وبِنا یُختَمُ لا بِکُم . (2)

الإمام الباقر علیه السلام :آلُ مُحَمَّدٍ علیهم السلام هُم حَبلُ اللّهِ الَّذی أمَرَنا بِالاِعتِصامِ بِهِ ، فَقالَ : «وَاعْتَصِمُواْ بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَلَا تَفَرَّقُواْ» (3) . (4)

الإمام الصادق علیه السلام فی قَولِهِ تَعالی : «وَاعْتَصِمُواْ بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا» :نَحنُ الحَبلُ . (5)

.

1- .الخصال : ص 627 ح 10 عن أبی بصیر ومحمّد بن مسلم عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام ، تحف العقول : ص 116 ، تفسیر فرات : ص 368 ح 499 وفیهما «من اتّبع أمرنا» بدل «من تمسّک بنا» .
2- .الإرشاد : ج 1 ص 240 عن أبی عبیده معمّر بن المثنّی ، الطرائف : ص 417 نحوه ، بحار الأنوار : ج 32 ص 10 ح 3 ؛ شرح نهج البلاغه لابن أبی الحدید : ج 1 ص 276 عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام ، العقد الفرید : ج 3 ص 119 عن الإمام الصادق علیه السلام ولیس فیه «وان لم تفعلوا یهلکم اللّه بایدینا» ، کنز العمّال : ج 13 ص 130 ح 36413 نقلاً عن عبد الغنی بن سعید فی إیضاح الإشکال عن أبی الزعراء نحوه .
3- .آل عمران : 103 .
4- .تفسیرالعیّاشی : ج 1 ص 194 ح 123 و ص 102 ح 298 ، بحار الأنوار : ج 24 ص 85 ح 9 ، وراجع : شرح الأخبار : ج 2 ص 265 ح 570 .
5- .الأمالی للطوسی : ص 272 ح 510 عن عمر بن راشد ، المناقب لابن شهرآشوب : ج 3 ص 75 عن أبی جعفر الصایغ، مجمع البیان : ج2 ص805 عن أبان بن تغلب نحوه ، بحار الأنوار : ج24 ص52 ح5 .

ص: 349

امام علی علیه السلام :هر که به ما چنگ زند ، به ساحل نجات می رسد و هر که جز راه ما را بپیماید ، غرق می گردد . برای دوستداران ما، فوج هایی از رحمت خداست و برای کینه توزان ما، فوج هایی از خشم خدا . راه ما مستقیم است و امر ما، موجب هدایت و رستگاری است .

امام علی علیه السلام : در نخستین سخنرانی اش پس از بیعتِ مردم با او بر امر خلافت :بدانید که نیکانِ خاندان من و پاکانِ نژاد من ، در خردسالی بردبارترین مردم و در بزرگی ، داناترین مردم اند . بدانید ما اهل بیتی هستیم که علم ما بر گرفته از علم خداست و به حُکم خدا حُکم می کنیم و سخن راست را گرفته ایم . پس اگر از ما پیروی کنید ، به وسیله بینش های ما ، راه را می یابید و اگر چنین نکنید ، خداوند با دست های ما، شما را نابود خواهد کرد . رایتِ حق، با ماست . هر که در پی آن حرکت کند ، به ساحل نجات می رسد و هر که از آن عقب ماند ، غرق می شود . بدانید که به واسطه ما انتقام هر مؤمنی گرفته می شود و به واسطه ما طوقِ خواری از گردن هایشان باز می گردد و با ما آغاز می شود ، نه با شما ، و با ما پایان می پذیرد ، نه با شما .

امام باقر علیه السلام :خاندان محمّد علیهم السلام ، همان ریسمان خدایند که ما را به چنگ زدن بِدان فرمان داده و فرموده است : «و همگی به ریسمان خدا چنگ زنید و پراکنده مشوید» .

امام صادق علیه السلام در باره آیه : «همگی به ریسمان خدا چنگ زنید» :آن ریسمان ، ما هستیم .

.


ص: 350

عنه علیه السلام :ما یَمنَعُکُم إذا کَلَّمَکُمُ النّاسُ أن تَقولوا لَهُم : ذَهَبنا مِن حَیثُ ذَهَبَ اللّهُ ، وَاختَرنا مِن حَیثُ اختارَ اللّهُ . إنَّ اللّهَ سُبحانَهُ اختارَ مُحَمَّدا صلی الله علیه و آله وَاختارَ لَنا آلَ مُحَمَّدٍ ، فَنَحنُ مُتَمَسِّکونَ بِالخِیَرَهِ مِنَ اللّهِ عز و جل . (1)

عنه علیه السلام :کَذَبَ منَ زَعَمَ أنَّهُ یَعرِفُنا وهُوَ مُتَمَسِّکٌ بِعُروَهِ غَیرِنا . (2)

الکافی عن یونس بن عبد الرّحمن :قُلتُ لِأَبِی الحَسَنِ الأَوَّلِ علیه السلام : بِمَ اُوَحِّدُ اللّهَ ؟ فَقالَ : یا یونُسُ ، لا تَکونَنَّ مُبتَدِعا ، مَن نَظَرَ بِرَأیِهِ هَلَکَ ، ومَن تَرَکَ أهلَ بَیتِ نَبِیِّهِ صلی الله علیه و آله ضَلَّ ، ومَن تَرَکَ کِتابَ اللّهِ وقَولَ نَبِیِّهِ کَفَرَ . (3)

الإمام الکاظم علیه السلام مِن کِتابِهِ إلی عَلِیِّ بنِ سُوَیدٍ :إنَّ أوَّلَ ما اُنهی إلَیکَ أنّی أنعی إلَیکَ نَفسی فی لَیالِیَّ هذِهِ ، غَیرَ جازِعٍ ولا نادِمٍ ، ولا شاکٍّ فیما هُوَ کائِنٌ مِمّا قَد قَضَی اللّهُ عز و جلوحَتَمَ ، فَاستَمسِک بِعُروهِ الدّینِ ؛ آلِ مُحَمَّدٍ علیهم السلام ، وَالعُروَهِ الوُثقی الوَصِیِّ بَعدَ الوَصِیِّ ، وَالمُسالَمَهِ لَهُم وَالرِّضا بِما قالوا . (4)

تعلیق:الأحادیث التی تدلّ علی وجوب التمسّک بأهل البیت فوق حدّ التواتر ، منها حدیث الثقلین. راجع: ج 9 ص 418 «أهل البیت / الفصل الثالث / عِدل القرآن».

.

1- .الأمالی للطوسی : ص 227 ح 397 ، بشاره المصطفی : ص 111 کلاهما عن کلیب بن معاویه الصیداوی ، بحار الأنوار : ج 27 ص 326 ح 5 ، وراجع : الکافی : ج 2 ص 212 ح 1 .
2- .معانی الأخبار : ص 399 ح 57 عن إبراهیم بن زیاد ، صفات الشیعه : ص 82 ح 4 عن المفضّل بن عمر وفیه «من شیعتنا» بدل «یعرفنا» ، بحار الأنوار : ج 2 ص 83 ح 7 .
3- .الکافی : ج 1 ص 56 ح 10 .
4- .الکافی : ج 8 ص 124 ح 95 ، قرب الإسناد : ص 333 ح 1235 کلاهما عن علیّ بن سوید ، بحار الأنوار : ج 48 ص 229 ح 34 ، وراجع : الخرائج والجرائح : ج 1 ص 325 ح 18 .

ص: 351



یادداشت

امام صادق علیه السلام :چه مانعی دارد که هر گاه مردم با شما سخن گفتند ، به آنها بگویید : ما از همان راهی رفته ایم که خدا رفته است و همان چیزی را برگزیده ایم که خدا برگزیده است . خداوند سبحان، محمّد صلی الله علیه و آله را برگزید و ما را خاندان محمّد، گزینش نمود . پس ما به برگزیدگان از جانب خدای عز و جل، تمسّک جسته ایم .

امام صادق علیه السلام :دروغ می گوید کسی که مدّعی است ما را شناخته ؛ امّا به دستاویز دیگران چنگ آویخته است .

الکافی به نقل از یونس بن عبد الرحمان :به امام کاظم علیه السلام گفتم : چگونه موحّد باشم؟ فرمود : «ای یونس! بدعت گذار مباش . کسی که به رأی خود نظر دهد ، هلاک می شود و هر که اهل بیت پیامبرش را رها کند ، گم راه می گردد و کسی که کتاب خدا و گفتار پیامبرش را فرو گذارد ، کافر می شود» .

امام کاظم علیه السلام در نامه ای که به علی بن سوید نوشت :قبل از هر چیز، لازم است به تو بگویم که من در همین شب ها از دنیا خواهم رفت و از این بابت نه بی تابم و نه نادِم ، و نه در آنچه خداوند عز و جل حُکم کرده و تحقّق آن قطعی است ، تردید دارم . پس به دستگیره دین یعنی : خاندان محمّد علیهم السلام و به دستگیره استوار یعنی : اوصیای آنها یکی پس از دیگری چنگ زن و در برابر آنچه گفتند ، تسلیم و راضی باش .

یادداشتاحادیثی که بر وجوب تمسّک به اهل بیت علیهم السلام دلالت دارند ، بیش از حدّ تواترند، از جمله حدیث ثقلین که در همین مَدخل (اهل بیت) ، فصل سوم، در عنوان «هم تایِ قرآن» گذشت (ر . ک : ج 9 ص 419) .

.


ص: 352

8 / 3 3الوَلایَهُالمستدرک علی الصحیحین عن زید بن أرقم :لَمّا رَجَعَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله مِن حَجَّهِ الوَداعِ ونَزَلَ غَدیرَ خُمٍّ أمَرَ بِدَوحاتٍ فَقُمِمنَ . . . ثُمَّ قالَ : إنَّ اللّهَ مَولایَ وأنَا وَلِیُّ کُلِّ مُؤمِنٍ . ثُمَّ أخَذَ بِیَدِ عَلِیٍّ علیه السلام فَقالَ : مَن کُنتُ وَلِیَّهُ فَهذا وَلِیُّهُ ، اللّهُمَّ والِ مَن والاهُ وعادِ مَن عاداهُ . (1)

رسول اللّه صلی الله علیه و آله :مَن أحَبَّ أن یَحیا حَیاتی ویَموتَ میتَتی ویَدخُلَ الجَنَّهَ الَّتی وَعَدَنی رَبّی فَلیَتَوَلَّ عَلِیَّ بنَ أبی طالِبٍ ووَرَثَتَهُ الطّاهِرینَ ، أئِمَّهَ الهُدی ومَصابیحَ الدُّجی مِن بَعدی ، فَإِنَّهُم لَن یُخرِجوکُم مِن بابِ الهُدی إلی بابِ الضَّلالَهِ . (2)

عنه صلی الله علیه و آله :مَن أرادَ أن یَحیا حَیاتی ویَموتَ میتَتی ، ویَدخُلَ جَنَّهَ عَدنٍ الَّتی غَرَسَهَا اللّهُ رَبّی بِیَدِهِ (3) ، فَلیَتَوَلَّ عَلِیَّ بنَ أبی طالِبٍ ، وَلیَتَوَلَّ وَلِیَّهُ ، وَلیُعادِ عَدُوَّهُ ، وَلیُسَلِّم لِلأَوصِیاءِ مِن بَعدِهِ ، فَإِنَّهُم عِترَتی مِن لَحمی ودَمی ، أعطاهُمُ اللّهُ فَهمی وعِلمی . إلَی اللّهِ أشکو أمرَ اُمَّتِیَ المُنکِرینَ لِفَضلِهِم ، القاطِعینَ فیهِم صِلَتی . وایمُ اللّهِ لَیَقتُلُنَّ ابنیّ (4) ، لا أنالَهُمُ اللّهُ شَفاعَتی . (5)

.

1- .المستدرک علی الصحیحین : ج 3 ص 118 ح 4576 ، السنن الکبری للنسائی : ج 5 ص 45 ح 8148 ، سنن ابن ماجه : ج 1 ص 43 ح 116 عن براء بن عازب نحوه ، کنز العمّال : ج 13 ص 104 ح 36340 ؛ کمال الدین : ص 238 ح 55 نحوه ولیس فیه ذیله من «اللّهم وال» ، بحار الأنوار : ج 37 ص 137 ح 25 ، وراجع : سنن الترمذی : ج 5 ص 633 ح 3713 .
2- .الأمالی للشجری : ج 1 ص 136 عن محمّد بن عبداللّه عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام ، الأمالی للطوسی : ص 493 ح 1079 عن زید بن أرقم ولیس فیه «وورثته الطاهرین» إلی «من بعدی» ، الأمالی للصدوق : ص 88 ح 60 ، روضه الواعظین : ص 114 کلاهما عن ابن عبّاس ولیس فیهما ذیله وکلّها نحوه ، بحار الأنوار : ج 36 ص 269 ح 91 ؛ مجمع الزوائد : ج 9 ص 137 ح 14639 نقلاً عن الطبرانی عن زید بن أرقم ولیس فیه «وورثته الطاهرین» إلی «من بعدی» ، کنز العمّال : ج 11 ص 611 ح 32960 نقلاً عن مطیر والباوردی وابن شاهین وابن منده عن زیاد بن مطرف وفیه «وذرّیّته من بعده» بدل «ورثته الطاهرین أئمّه الهدی ومصابیح الدجی بعدی» کلاهما نحوه .
3- .أی بقوّته وقدرته .
4- .المراد بالابن الحسین علیه السلام وربّما یُقرأ [ابنَیَّ] بصیغه التثنیه إشاره إلی الحسن والحسین علیهماالسلام(مرآه العقول : ج 2 ص 424) .
5- .الکافی : ج 1 ص 209 ح 5 عن أبان بن تغلب عن الإمام الصادق علیه السلام ، کامل الزیارات : ص 146 ح 171 عن سعد الإسکاف عن الإمام الباقر علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله ، الأمالی للصدوق : ص 88 ح 60 ، بشاره المصطفی : ص 191 کلاهما عن ابن عبّاس ، الإمامه والتبصره : ص 172 ح 24 عن أبان بن تغلب عن الإمام الصادق عن أبیه علیهماالسلامعنه صلی الله علیه و آله وکلّها نحوه ، بحار الأنوار : ج 44 ص 259 ح 10 .

ص: 353